این روزها بسیاری از افراد، به دلیل داشتن یک زندگی مکانیکی، با انواع مختلفی از مشکلات فیزیکی مواجه هستند، به ویژه با مشکلاتی مربوط به ستون فقرات همچون درد سیاتیک، کمردرد و دیسک کمر. شایع‌ترین نشانه بیرون‌زدگی دیسک کمر، کمردرد است. درصورتی‌که دیسک بیرون زده بر روی اعصاب مجاور خود فشاری وارد کند، ممکن است فرد دچار درد، بی‌حسی یا گزگز و ضعف در دست یا پا شود. درد شدید در باسن، ران و حتی پایین پا نیز شایع است. در برخی موارد، فرد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد.
اکثر موارد بیرون‌زدگی دیسک، به‌تدریج بهبود می‌یابند و درمان آن می‌تواند فقط شامل اجتناب از قرارگیری بدن در وضعیتی نامناسب و دردناک، انجام ورزش‌های ملایم و مصرف داروهای مسکن باشد. از فیزیوتراپی همچنین برای درمان آسیب‌دیدگی دیسک، با استفاده از برنامه‌های ورزشی، حرکات اصلاحی برای پاسچر بدن و ماساژ برای درمان آسیب استفاده می‌شود. اگر علائم بهبود نیافت یا بسیار شدید بود، ممکن است عمل جراحی توصیه شود. با استفاده از عمل‌های جراحی که تحت عنوان دیسککتومی شناخته می‌شوند می‌توان بخشی از دیسک را برش داد تا فشار بر روی اعصاب مجاور برداشته شود.
دیسک کمر چیست و علل آن چیست؟
دیسک‌های بین مهره‌ای همانند ضربه‌گیرهایی بین مهره‌های کمر عمل می‌کنند، یعنی مانند بالشتک‌هایی بین آن‌ها هستند؛ بنابراین برای هر مهره یک دیسک وجود دارد. هر دیسک توسط یک حلقه بیرونی قوی از جنس فیبری پوشیده شده است که به آن آنولوس (annulus) گفته می‌شود. یک مرکز نرم و ژله‌ای در آن وجود دارد که به آن نوکلوس آنولوس (Nucleus Annulus) گفته می‌شود.
آنولوس لایه خارجی صفحه و پایه‌ای‌ترین منطقه این دایره است. آنولوس به دو عدد تاندون متصل است که هر مهره را در جلو و عقب به هم متصل می‌کند. هسته نرم این صفحه، core pulpous، به‌عنوان محافظ اصلی در مرکز قرار دارد.
با بالا رفتن سن، با خرابی‌هایی در این صفحه، لایه خارجی شکسته می‌شود و مرکز داخلی (همان هسته نرم) ممکن است از طریق شکاف ایجاد شده در قسمت خارجی دایره متورم شود و بیرون بزند و این شرایط به‌عنوان پرولاپس دیسک یا بیرون‌زدگی دیسک کمر یا لغزندگی دیسک کمر شناخته می‌شود.
نقطه‌ی آسیب‌دیدگی در مرکز دیسک بین مهره‌ای، درست در نزدیکی ریشه عصب طناب نخاعی قرار دارد (عصبی که از بین هر مهره‌ای می‌گذرد)، بنابراین بیرون‌زدگی دیسک باعث وارد آمدن فشاری بر روی عصب می‌شود.
عصب تا ساق پا عبور می‌کند و هر نوع فشاری که بر اعصاب واقع در پایین ستون فقرات وارد می‌شود می‌تواند باعث شود که درد و بی‌حسی در طول مسیر عصب، یعنی در امتداد باسن و تا پایین پاها کشیده شود. به این نوع درد، سیاتیک یا رادیکولوپاتی نیز گفته می‌شود.
دلایل بیرون‌زدگی دیسک کمر، شامل موارد زیر می‌شود:
- از دست دادن آب درون دیسک‌ها به دلیل عوامل ناشی از بالا رفتن سنی.
- پارگی دیسک‌ها به دلیل فشارهای مکانیکی در طی یک دوره زمانی و این یک وضعیت بسیار بدتری خواهد بود.
- حرکت ناگهانی بدن یا حرکت غیرمنتظره بدن در هنگام بلند کردن برخی اشیاء ممکن است باعث بیرون‌زدگی دیسک شود.
- بلند کردن اجسام سنگین ممکن است بدن را تحت فشار قرار دهد که منجر به بیرون‌زدگی دیسک شود.
- یک ضربه شدید یا جراحات سنگین به کمر که منجر به بیرون‌زدگی دیسک شود.
- اضافه وزن نیز فرد را در معرض خطر بیرون‌زدگی دیسک قرار می‌دهد.
علائم بیرون‌زدگی دیسک کمر چیست؟
علائم بیرون‌زدگی دیسک کمر شامل یک یا چند مورد از علائم ذکر شده در زیر می‌باشد:
- کمردردی که در اندام‌های دیگر و تا پایین پاها کشیده می‌شود.
- پا دردی که ممکن است همراه یا بدون کمر درد باشد. این درد در پا بر اثر فشرده شدن عصب سیاتیک رخ می‌دهد و این درد به درد عصب سیاتیک نیز معروف است
- پا دردی که از درد کمر بدتر است
- احساس بی‌حسی و ضعف در پا
- احساس سوزن سوزن شدن در پا
- درد در ناحیه‌ی باسن
در موارد شدید بیمار ممکن است کنترل مثانه و روده خود را نیز از دست بدهد. این وضعیت به سندرم دم اسبی یا “cauda equina” معروف است و نشانه‌ای از وجود یک مسئله‌ی جدی است.
گزینه‌های درمان غیرتهاجمی برای دیسک کمر
بیرون‌زدگی دیسک کمر برای برخی از بیماران، یک مشکل جدی است. بعضی از بیماران هیچ دردی را احساس نمی‌کنند یا علائم مربوط به آن را تجربه نمی‌کنند. درحالی‌که در برخی دیگر، این مشکل می‌تواند به مانعی تبدیل شود و زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین، گزینه‌های درمانی غیرتهاجمی مختلفی وجود دارد که پزشک تشخیص خواهد داد که کدام یک برای شما بهتر است.
استراحت کردن
روش آسانی که برای کاهش علائم بیرون‌زدگی دیسک کمر توصیه می‌شود، استراحت مناسب و کافی است. استراحت برای چند روز از کارهای روزمره، می‌تواند در بهبودی کمرتان موثر باشد و به شما کمک کند تا در کمترین زمان ممکن احساس بهتری کنید.
احتمالاً پزشک شما توصیه می‌کند که برای چند روز در خواب استراحت کنید. این توصیه مفید است، اما سعی کنید هر چند وقت یکبار از جایتان بلند شوید و کمی راه بروید تا عضلات و مفاصلتان حرکت کنند.
هرگز فعالیت‌های سنگین مانند دویدن یا تمرینات ورزشی را انجام ندهید و از بلند کردن اشیاء سنگین هم پرهیز کنید. این کارها ممکن است باعث افزایش فشار بر کمر شما شود. در زمان استراحت، می‌توانید از کیسه یخ یا گرما استفاده کنید، بهتر است با پزشکتان مشورت کنید تا ببینید کدام روش برای شما مناسب‌تر است.
تنها کاری که باید انجام دهید این است که کیسه یخ یا گرما را بر روی ناحیه دردناک قرار دهید و هر چند ساعت یکبار آن را عوض کنید تا همیشه سرد یا گرم بماند.
داروهای مسکن
مصرف داروهای مسکن، یکی دیگر از گزینه‌های درمانی برای بیرون‌زدگی دیسک کمر است. اکثر پزشکان برای غلبه بر درد و علائم ناشی از این عارضه، داروهایی را برای شما تجویز می‌کنند، داروهایی همچون داروهای استروئیدی و غیر استروئیدی.
داروهای غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، داروی مسکنی هستند که برای درمان درد بیرون‌زدگی دیسک استفاده می‌شود. اگرچه، وقتی برای مدت طولانی از این داروها استفاده کنید، اثرات سوئی ایجاد می‌کند. برخی از این اثرات شامل مشکلات گوارشی و قلبی عروقی می‌باشند. به همین دلیل پزشکان در تجویز این داروها برای کمردرد تردید دارند.
تشک مناسب برای افراد دچار دیسک کمر
افرادی که از مشکلات کمر به خصوص بیرون‌زدگی دیسک کمر رنج می‌برند، مطمئناً این نظر را دارند که خواب خوب برای آن‌ها به یک آرزو تبدیل شده است. احساس کمردرد همراه با احساس ناراحتی از ناتوانی در خوابیدن در وضعیت دلخواه، خوابیدن را برای آن‌ها بسیار دشوار می‌کند.
یکی از راه‌های کاهش علائم دیسک کمر، استفاده از بهترین تشک مناسب برای افراد دچار مشکل دیسک است که از جنس مموری فوم (فوم هوشمند) یا لاتکس ساخته شده است. این نوع تشک‌ها این‌گونه طراحی و ساخته شده‌اند که به شکل بدن شما درمی‌آیند و از این رو فشار اضافی را از روی کمر برمی‌دارند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از روش‌های معمول درمانی برای درمان دیسک کمر است که می‌تواند ناراحتی و کمردرد ناشی از بیرون‌زدگی دیسک را کاهش دهد. ضعف عضلانی در ناحیه کمر، یکی از علل شایع مشکلات ستون فقرات است؛ بنابراین، فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی برای تقویت عضلات کمر است. این نوع درمان می‌تواند فشار بر ستون فقرات را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
از آنجا که نحوه قرارگیری بدن از عوامل اصلی در بروز دیسک‌های بیرون‌زده است، بهتر است به دنبال حرکات کششی بگردید که می‌توانند وضعیت قرارگیری بدن را اصلاح کنند. این موضوع به ویژه در شرایطی که شما مجبورید که بدن خود را در یک حالت ثابت نگه دارید، بسیار اهمیت دارد.
تزریق اپیدورال
یکی دیگر از گزینه‌های غیرتهاجمی برای درمان بیرون‌زدگی دیسک، تزریق اپیدورال است. این نوع درمان به خصوص برای بیمارانی که درد شدید و دائمی‌دارند تجویز می‌شود. از این تزریق‌ها برای درمان تحریک و التهاب عصب نیز استفاده می‌شود.
تزریق استروئید به خوبی در برابر التهاب عمل می‌کند. این تزریق مستقیماً در ناحیه‌ای که بیمار احساس درد شدیدی دارد، اعمال می‌شود. اگرچه این یک روش درمانی مؤثر است، اما نمی‌توان برای طولانی مدت از آن استفاده کرد.
جراحی
پزشکان معمولاً این گزینه را به‌عنوان آخرین راه حل نگه می‌دارند و فقط در صورت عدم موفقیت سایر روش‌های ذکر شده در بالا، به سراغ آن می‌روند. انواع مختلفی از جراحی برای بیرون‌زدگی دیسک کمر وجود دارد. نگران نباشید، مجبور نیستید همه آن‌ها را مرور کنید، در اینجا به بعضی از آن‌ها اشاره‌ای خواهیم کرد:
لامینوتومی کمر
پوشش محافظ روی طناب نخاعی را لامینا (lamina) می‌نامند. گاهی اوقات، ممکن است نظر جراح این باشد که این پوشش باید برداشته شود. این ماده می‌تواند با از بین بردن فشار بر روی برخی اعصاب، به کاهش درد سیاتیک و درد در پا کمک کند.
در موارد دیگر، ممکن است لازم باشد که لامینا به‌عنوان بخشی از جراحی دیگری به نام دیسککتومی برداشته شود که در ادامه در مورد آن کمی صحبت خواهیم کرد. برداشتن لامینا به پزشک کمک می‌کند تا به علت اصلی این مشکل – یعنی بیرون‌زدگی دیسک برسد.
دیسککتومی
در روش دیسککتومی، دیسک آسیب‌دیده از ناحیه مورد نظر برداشته می‌شود تا اعصاب فشرده شده توسط آن آزاد شوند. این روش به طور کلی دارای دو نوع است که ممکن است برای بیماران مناسب باشد.
- دیسککتومی باز: در این روش، جراح یک برش در ناحیه مورد نظر ایجاد می‌کند و سپس دیسک آسیب‌دیده را از آن ناحیه برداشته و اعصاب را آزاد می‌کند.
میکرو دیسککتومی: در این نوع دیسککتومی، جراح یک برش کوچک در ناحیه مورد نظر ایجاد می‌کند و سپس از طریق یک لوله مجهز به دوربین، دیسک آسیب‌دیده را پیدا کرده و آن را از ناحیه مورد نظر برداشته و اعصاب را آزاد می‌کند.
جراحی فیوژن ستون فقرات
جراحی فیوژن ستون فقرات معمولاً با لامینوتومی یا دیسککتومی همراه است. در این روش، مهره‌های واقع در دو طرف دیسکی که برداشته شده است، به هم متصل و جوش داده می‌شوند. این کار به بیمار پایداری و توانایی تحرک بیشتری می‌بخشد.
