تنگی کانال نخاعی یا استنوز ستون فقرات به تنگ شدن فضای باز موجود در ستون فقرات اشاره دارد. این تنگی ممکن است در کانال مهره‌ای محافظ نخاع یا در کانال‌های استخوانی که محل خروج عصب‌های ستون فقرات و انشعاب آن‌ها به سایر نقاط بدن است رخ می‌دهد. گاهی اوقات این تنگی ممکن است بدون ایجاد هیچ علائم قابل توجهی باقی بماند، اما اگر فضاهای باز به حدی تنگ شوند که نخاع یا ریشه‌های عصبی تحت فشار قرار بگیرند، با درد و علائم شدید همراه خواهد بود.
تنگی کانال نخاعی بیشتر در ستون فقرات گردن و کمر اتفاق می‌افتد. در ستون فقرات گردنی، تنگی کانال می‌تواند باعث درد، ضعف، بی‌حسی و مورمور شدن در ناحیه گردن، شانه، بازو و دست شود. در ستون فقرات کمری، تنگی کانال ممکن است باعث درد، ضعف، بی‌حسی و مورمور شدن در پایین کمر، ناحیه لگن و باسن، پا و مچ پا شود.
در برخی افراد، تنگی کانال نخاعی با درد شدید و ناتوان‌کننده همراه بوده و ممکن است راه رفتن یا انجام امور روزمره را با مشکل مواجه کند. برای اطلاع از علل اصلی تنگی کانال نخاعی و گزینه‌های درمانی موجود برای آن، با ما همراه باشید.
5 دلیل اصلی تنگی کانال نخاعی
گاهی اوقات، شخص به این دلیل که قطر کانال نخاعی او به طور مادرزادی کم است دچار تنگی کانال نخاعی می‌شود. اما در اکثر موارد، تنگی کانال نخاعی زمانی شکل می‌گیرد که تغییرات مخرب، فضاهای باز درون ستون فقرات را تنگ می‌کنند. 5 عامل اصلی مؤثر در تنگی کانال نخاعی عبارتند از:
آرتروز
آرتروز یکی از عوارضی است که بر مفاصل فاست ستون فقرات تأثیر می‌گذارد، که مهره‌های کنار هم را به یکدیگر متصل می‌کنند. وقوع آرتروز به دلیل بالا رفتن سن و استهلاک طبیعی غضروف‌ها ناشی از فشار و استرس مداوم بر روی مفاصل است. این استهلاک باعث خوردگی و ساییدگی غضروف‌ها می‌شود که در نتیجه منجر به درد، ورم و التهاب مفاصل می‌شود. در مراحل پیشرفته‌تر، زیان کامل غضروف باعث ایجاد اصطکاک دردناک بین استخوان‌ها می‌شود. برای تلاش در ترمیم آسیب وارده به مفصل، بدن استخوان‌های اضافی تولید می‌کند که باعث شکل‌گیری خارهای استخوانی بر روی مفاصل فاست و اطراف آن‌ها می‌شود. این خارهای استخوانی ممکن است به درون کانال نخاعی نفوذ کرده و باعث تنگ شدن فضای موجود برای حرکت عصب‌ها شوند.
فتق دیسک
فتق دیسک به حالتی گفته می‌شود که در آن یک دیسک مهره کمری پاره یا تخریب شود، که این باعث می‌شود ماده ژل مانند درون دیسک به درون کانال نخاعی نشت کند. این ماده نرم می‌تواند به عصب‌ها یا نخاع فشار وارد کرده و مانع حرکت عصب‌ها در درون کانال شود.
بیماری تخریبی دیسک
با بالا رفتن سن، دیسک‌های ستون فقرات به طور طبیعی دچار زوال می‌شوند. به زوال دیسک کمری که منجر به درد و سایر علائم شود، «بیماری تخریبی دیسک» می‌گویند. در طول فرایند تخریب، دیسک‌ها کاملاً تخلیه و پهن می‌شوند که این باعث می‌شود فضاهای بین مهرهها که عصب‌ها از آن‌ها خارج می‌شوند تنگ شوند. دیسک‌های در حال تخریب، همچنین ممکن است که به طرف داخل کانال نخاعی برآمده شده، عصب‌ها یا نخاع را تحریک کنند و مانع از حرکت آن‌ها در کانال شوند.
ضخیم شدن رباط‌ها
بالا رفتن سن و تغییرات مخرب ناشی از آرتریت باعث می‌شود رباط‌های نگهدارنده‌ی مهرهها به مرور زمان ضخیم‌تر و سفت‌تر شوند. گاهی اوقات این رباط‌های ضخیم شده به نخاع یا عصب‌های کنار خود فشار می‌آورند. به علاوه، بعضی از رباط‌ها شروع به خم شدن کرده و در نهایت وارد کانال نخاعی می‌شوند و فضاهای باز آن را تنگ می‌کنند.
بدشکلی ستون فقرات
بدشکلی‌های ستون فقرات مثل اسکولیوز خطر تنگ شدن کانال نخاعی را افزایش می‌دهند.
تنگی کانال نخاعی را نمی‌توان معکوس یا به طور قطعی درمان کرد. با این حال، چند گزینه درمانی برای کاهش درد و علائم، کاهش فشار وارده بر عصب‌های فشرده شده و ایجاد فضای بیشتری در ستون فقرات وجود دارد.
علائم تنگی کانال نخاعی
اینکه هیچگونه کمردردی نداشته باشید به این معنی نیست که ستون فقراتتان در سلامت کامل است. انجام آزمایش‌های تشخیصی حتی برای بیماران بدون علائم هم ضروری است چراکه آن‌ها می‌توانند چنین مشکلاتی را قبل از آنکه بدتر شوند شناسایی کنند. اکثر مبتلایان به تنگی کانال نخاعی به علائم زیر دچار می‌شوند:
- درد و تحریکی که به آرامی در یک یا چند ناحیه از ستون فقرات گسترش پیدا می‌کند
- بی‌حسی و مورمور شدن کمر، شانه‌ها، ناحیه باسن و پاها
- احساس انتشار علائم به پایین پاها
- ضعف و گرفتگی عضلات
- علائمی که با استفاده از اندام‌ها یا فعالیت بدتر می‌شوند
تنگی کانال نخاعی چگونه درمان می‌شود؟
اگر تنگی کانال نخاعی باعث درد و علائم شده باشد، پزشک برای شروع درمان گزینه‌های غیرجراحی را جهت کاهش علائم و مدیریت عارضه‌تان پیشنهاد می‌دهد. این درمان‌ها معمولاً عبارتند از:
اصلاح فعالیت‌های فیزیکی
بهتر است از انجام فعالیت‌هایی که علائم‌تان را بدتر می‌کنند خودداری کنید. برای مثال، اگر به تنگی کانال نخاعی کمری دچار هستید، احتمالاً زمانی که ستون فقراتتان کمی به جلو خم شده باشد بیشتر احساس راحتی می‌کنید. برای چنین حالتی، ممکن است پزشک موارد زیر را توصیه کند:
- استفاده از یک واکر به جای راه رفتن عادی
- تمرین با یک دوچرخه ثابت به جای راه رفتن یا دویدن
- نشستن روی یک مبل سالمندان به جای استفاده از صندلی‌های ثابت
دارو
پزشک معمولاً برای تسکین درد ناشی از فشردگی عصب یک یا چند نوع دارو تجویز می‌کند. این داروها عبارتند از:
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDها) از طریق کاهش التهاب ریشه‌های عصبی و مفاصل ستون فقرات و در نتیجه ایجاد فضای بیشتر در کانال نخاعی، درد را تسکین می‌دهند. شناخته‌شده‌ترین انواع داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی عبارتند از ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن.
اگر داروهای بدون نسخه آن‌قدر قوی نباشند که بتوانند دردتان را تسکین بدهند، پزشک دوز بالا‌تری را تجویز خواهد کرد.
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها داروهایی ضدالتهابی هستند که می‌توانند با کاهش تحریک و ورم عصب‌ها و نخاع، درد را تسکین دهند. معمولاً، پزشک ابتدا از بیمار می‌خواهد تا یک کورتیکواستروئید خوراکی را به مدت پنج یا شش روز مصرف کند تا بعد از آن علائم او را دوباره ارزیابی کند و با توجه به نتیجه ارزیابی در مورد ادامه درمان تصمیم بگیرد. در بسیاری از افراد درد دست و پا بعد از چند روز تسکین می‌یابد.
نورولپتیک‌ها
پزشکان ممکن است داروهای نورولپتیک‌ها، که عصب‌های بیش‌فعال درون نخاع را پایدار می‌کنند، را برای تسکین پادرد یا بازو درد ناشی از فشردگی عصب تجویز کنند. به درستی مشخص نیست که نورولپتیک‌ها چگونه این درد را تسکین می‌دهند، با این حال مصرف خوراکی یک داروی نورولپتیک به صورت روزانه باعث تسکین ناراحتی ناشی از تنگی کانال نخاعی می‌شود.
طول دوره‌ای که پزشک برای مصرف نورولپتیک‌ها تعیین می‌کند متغیر بوده و به شدت درد بازو یا پا، وجود حس‌های غیرعادی مثل مورمور شدن یا بی‌حسی، و اینکه دارو طی چهار هفته اول درد را تسکین داده یا خیر، بستگی دارد.
فیزیوتراپی
یک برنامه فیزیوتراپی که با هدف اصلاح وضعیت قرارگیری بدن بیمار طراحی می‌شود می‌تواند به کاهش فشردگی عصب‌های موجود در ستون فقرات کمری و تسکین درد ناشی از آن کمک کند. فیزیوتراپیست‌ها، که در درمان مبتلایان به مشکلات ستون فقرات تخصص دارند، می‌توانند تمرینات ساده‌ای را برای تقویت عضلات محوری شکم و عضلات ران‌ها، و همچنین کشش عضلات کمر به بیماران آموزش بدهند.
این تمرینات، با کمک به اصلاح جزئی قوس پایین کمر، باعث می‌شوند کانال نخاعی باز شود. البته، باید از هرگونه تمرینی که نیازمند خم شدن به عقب است خودداری شود چراکه هرگونه کشیدگی به عقب می‌تواند علائم تنگی کانال نخاعی را بدتر کند.
انجام تمرینات ورزشی، عضلات مرکزی موجود در کمر، شکم و باسن، که نگهدارنده ساختار ستون فقرات هستند، را هم تقویت می‌کند. اگر این عضلات ضعیف باشند، بدن به انرژی بیشتری برای ایستادن و راه رفتن نیاز خواهد داشت، که این می‌تواند، علاوه بر درد ناشی از تنگی کانال نخاعی، باعث اسپاسم عضلانی هم بشود.
تمرینات ورزشی می‌توانند گردن را هم تقویت و باثبات کنند، که این می‌تواند باعث کاهش درد ناشی از تنگی کانال نخاعی گردنی شود. متخصصان طب فیزیکی (که در توانبخشی تخصص دارند) و فیزیوتراپیست‌ها قادرند تمرینات ساده‌ای را به شما نشان دهند که می‌توانید آن‌ها را در خانه یا حتی روی صندلی دفتر کارتان انجام بدهید.
فیزیوتراپی اگرچه می‌تواند علائم تنگی کانال نخاعی را تسکین دهد اما به طور کلی یک درمان بلند مدت نیست. همچنین، با انجام تمرینات نمی‌توان علت آناتومیک تنگی کانال نخاعی را رفع کرد.
درمان‌های یکپارچه‌نگر
متخصصان طب فیزیکی اغلب خدمات یکپارچه‌ای را به عنوان مکمل فیزیوتراپی، برای تسکین درد و بهبود حس تندرستی بیماران ارائه می‌دهند. این خدمات درمانی عبارتند از گرما درمانی، ماساژ درمانی، طب سوزنی و تجویز دارو. تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (تنس) که در آن از یک جریان الکتریکی با ولتاژ پایین برای تحریک بدن به تولید اندورفین‌ها (مسکن‌های طبیعی بدن) استفاده می‌شود هم می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد.
جراحی
اگر پس از چند هفته درمان، علائم شدید فشردگی عصب یا درد همچنان ادامه داشته باشد، جراحی ممکن است به عنوان یک گزینه مورد نظر قرار بگیرد.
جراحی رفع فشار از ستون فقرات یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی است. در این نوع جراحی، فشاری که بر روی نخاع یا ریشه‌های عصبی وارد می‌شود، با انجام یک عمل کم تهاجمی بر روی بخشی از استخوان مهره برطرف می‌شود. در بسیاری از موارد، این جراحی نیازمند برداشتن مفصل فاست است. در چنین شرایطی، ممکن است نیاز به یک جراحی دوم (که به نام همجوشی ستون فقرات شناخته می‌شود) باشد. در این نوع جراحی، دو مهره با یکدیگر جوش داده می‌شوند تا ثبات ستون فقرات بازیابی شود.
جراحی‌های کم‌تهاجمی، به عنوان روش‌هایی ایمن و موثر شناخته می‌شوند. در جراحی کم تهاجمی ستون فقرات، برش‌های کوچکتری انجام می‌شود که باعث کاهش آسیب به بافت نرم می‌شود. این موضوع منجر به کاهش درد پس از عمل و کوتاه‌تر شدن دوره بهبودی می‌شود. بسیاری از بیماران پس از چند روز تا چند هفته از جراحی، به فعالیت‌های طبیعی خود باز می‌گردند.
