فلج بلز یک اختلال شایع است که به عضلات و عصب‌های صورت آسیب می‌زند و باعث فلج و افتادگی یک طرف صورت میشود. این اختلال میتواند در هر سن و جنسیتی رخ دهد. علائم فلج بلز معمولاً پس از احساس خارش یا گزگز در عصب صورت (عصب هفتم کرانیال) ظاهر میشوند. عصب هفتم کرانیال مسئول کنترل عضلات ابرو، پلک، بینی و عضلات اطراف دهان است، همچنین سیگنال‌های حسی را به قسمت جلوی زبان منتقل میکند و غدد تعریقی و غده ترشح اشک را کنترل میکند.
علت این اختلال معمولاً نامعلوم است، اما احتمالاً ناشی از عفونت ویروسی، ضربه یا مشکلات جریان خون در صورت است. بسیاری از بیماران مبتلا به فلج بلز به طور کامل درمان میشوند. بهبود کامل ممکن است به صورت سریع یا در چند ماه رخ دهد. انجام درمان‌های فیزیوتراپی میتواند به تسریع درمان کمک کند.
علت بروز فلج بلز چیست؟
علت بروز فلج فلج بلز مشخص نیست. در اغلب موارد علت احتمالی، ابتلا به ویروس تبخال (هرپس) است. در بسیاری از موارد، عصبی که عضلات یک طرف صورت را کنترل میکند، دچار التهاب میشود. بیماری‌های بسیاری هستند که می‌توانند موجب تضعیف عضلات صورت یا فلج آنها شوند اما در صورتی که علت تضعیف یا فلج عضلات صورت نامشخص باشد، تحت عنوانِ فلج بلز تشخیص داده میشود.
علائم ونشانه‌ها
علائم ونشانه‌های فلج بلز عبارتند از:
- شروع حاد فلج یک طرف صورت ظرف 48 ساعت
- احساس درد در پشت گوش
- کاهش میزان تولید اشک در چشم (خشکی چشم)
- حساسیت بیش از حد به صدا‌ها
- اختلال در چشایی
- اوتالژی (درد گوش)
- ضعیف شدن عضلات صورت
- مشکل در بستن پلک چشم
- بی‌حسی یا گزگز در گونه‌ها و دهان
- ریزش بیش از حد اشک از چشم
- درد چشم
- تاری دید
- صاف شدن یا افتادگی ناحیه پیشانی و کناره‌ی بینی
- صاف ماندن پیشانی (در سمت فلج شده) هنگامی که بیمار ابروی خود را بالا می‌برد.
- هنگامی که بیمار می‌خندد صورت او کج میشود و دهانش به سمتی که فلج نیست متمایل میشود.
چرا عضلات صورت فلج میشوند؟
تصور میشود که فلج بلز زمانی رخ میدهد که عصب کنترلکنندهی صورت، تحت فشار قرار میگیرد. علت اصلی این موضوع نامعلوم است اما عصبها ممکن است به خاطر عفونت ویروسی ملتهب شوند. برخی گمان میکنند ویروس هِرپِس (ویروس تبخال) در اغلب موارد عامل بروز فلج بلز است.
چه کسانی مبتلا به فلج بلز میشوند؟
فلج بلز مشکلی نادر است که در یک سال، بین هر 5000 نفر تنها یک نفر را درگیر میکند. این مشکل بیشتر در افراد بین 15 تا 60 سال شایع است اما به طور کلی ممکن است در هر سنی بروز کند. زنان ومردان به نسبت مساوی دچار فلج بلز میشوند.
به دلایل نامشخص، بروز فلج بلز بیشتر در زنان باردار، افراد مبتلا به دیابت و مبتلایان به ویروس HIV شایع است.
روش‌های درمان فلج بلز
در فلج بلز، عصب صورت از کار می‌افتد و بنابراین یک طرف صورت به شدت ضعیف یا کلا فلج میشود. این عارضه روی کنترل حرکات صورت و ظاهر فرد کاملا تاثیر می‌گذارد و میتواند زندگی روزمزه او را تحت تاثیر قرار میدهد. این عارضه معمولا در فاصله بین چند هفته تا چند ماه درمان میشود و موارد شدید بسیار نادر هستند. هرچند فلج بلز معمولا به خودیِ خود درمان میشود اما تصور میشود انجام برخی درمان‌ها به تسریع روند درمان کمک می کنند. برخی از این روش‌های درمانی برای کنترل علائم و برخی دیگر برای رفع علل احتمالی فلج بلز هستند.
داروهای ضدالتهاب
این داروها میتواند التهاب ناشی از فلج بلز را برطرف کند. داروهای ضدالتهاب استروئیدی برای یک هفته تجویز میشوند و سپس وضعیت بیمار مورد ارزیابی قرار میگیرد. این داروها عوارض جانبی خصوصا برای زنان باردار دارند بنابراین همیشه باید توسط پزشک متخصص تجویز شوند.
داروهای ضدویروس
برخی داروهای ضد ویروس می‌توانند میزان تورم را به تدریج کاهش دهند و به بازیابی کنترلِ حرکتیِ صورت، کمک کنند. عفونت‌های ویروسی یکی از علل احتمالی فلج بلز هستند و بنابراین این داروها میتواند علت اصلیِ بروز این اختلال را برطرف کند. این داروها معمولا برای انواعِ دیگرعفونت‌های ویروسی مانند تبخال نیز تجویز میشوند.
قطره چشم
فلج بلز که یک طرف صورت را فلج میکند میتواند مشکلاتی خصوصا برای چشم فرد ایجاد کند چرا که فرد نمیتواند پلک بزند و غدد اشکی او ممکن است از کار بیافتند. قطره ی چشم، سطح چشم را مرطوب نگه میدارد و میتواند از بروز عفونت‌های چشمی جلوگیری کند. قطره چشم ممکن است همزمان با یک برچسب مرطوب ِ مخصوص چشم تجویز شود تا چشم شما از گرد و خاک و اجسام خارجی درامان باشد.
مالش صورت با پماد
فلج عضلات صورت ممکن است منجر به آتروفی (کاهش حجم و قدرت عضلات) شود. حتی پس از بهبود کامل از فلج، افراد ممکن است با مشکلاتی در حرکت دادن عضلات صورت خود مواجه شوند. ماساژ صورت با استفاده از پماد‌های مخصوص میتواند عضلات را تحریک کرده و تحرک آنها را بهبود بخشد. پس از ماساژ، پوست صورت را با یک پارچه خیس تمیز کرده و مرطوب کنید. این روش آرامش‌بخشی است و میتواند به تسریع درمان کمک کند.
وعده غذایی با ویتامین بالا
ویتامین‌ها ریزمغذی‌های ضروری هستند که باید بخشی از هر رژیم غذایی سالم باشند. اما اهمیت ویتامین‌ها در بیماری که پس از فلج بلز در حال ریکاوری است، دو چندان میشود. هر ویتامین در بدن، نقشی اصلی را در مبارزه با بیماری‌ها ایفا میکند. خصوصا برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین‌های گروه ب می‌توانند به سلامت عصبی و بهبود دامنه حرکتی در بدن کمک کنند.
ریلکسیشن
داشتن بردباری و انجام تکنیک‌های ریلکسیشن نقش مهمی در درمان فلج بلز دارد. ممکن است درمان کامل فلج بلز طول بکشد و نداشتن استرس در این میان تاثیر بسزایی دارد. داشتن دیدگاهی مثبت و حفظ آرامش موجب کاهش درد و ناراحتی و ریلکس شدن عضلات میشود. اما از سوی دیگر، داشتن استرس و اضطراب باعث میشود خودتان حس بدی داشته باشید و پروسه درمان نیز طولانی تر شود.
ماساژ با بیوفیدبک
ممکن است بسیاری از افراد با این روش چندان آشنا نباشند اما این روش در درمان فلج بلز بسیار موثر است. در این روش، فشاری مکرر به نقاط فلج شده صورت وارد میشود و در صورت بروز واکنشی در عضله، بیمار یک بازخورد (فیدبک) دریافت میکند. با انجام این کار شخص میتواند به ارتباط مجدد مغز با اعصاب صورت کمک کرده و کنترل عضلات صورت خود را بازیابی کند. پزشکان دریافته‌اند که انجام این درمان در کنار سایر روش‌های درمانی میتواند به روند بهبودی سرعت ببخشد.
ماساژ صورت
ماساژ دادن صورت، روشی عالی برای بازگرداندن حس به بخش‌های فلج صورت است. ماساژ یک تراپی بسیار محبوب است اما خصوصا در موارد ابتلا به فلج بلز برای بیمار بسیار آرامش‌بخش و خوشایند است و همچنین در کاهش درد و التهاب نیز بسیار موثر است. بعد از چند جلسه ماساژ توسط متخصص فیزیوتراپی، بیمارمی‌تواند خودش هم انجام ماساژ را در خانه امتحان کند. ماساژ یکی از اولین درمان‌های تجویزی پس از تشخیص فلج بلز است.
ورزش عضلات صورت
ورزش‌های صورت مانند ماساژ صورت، تأثیرات مشابهی دارند و علاوه بر این، به بهبود جریان سیگنال‌های عصبی در صورت کمک میکنند. برای انجام این ورزش‌ها، می‌توانید در مقابل آینه ایستاده و حالات مختلفی از صورت خود را انجام دهید و هر حالت را برای چند ثانیه نگه دارید و سعی کنید تا عضلات فلج شده را نیز به کار ببرید. این روش ساده، از تحلیل رفتن عضلات صورت جلوگیری میکند و در روند درمان نیز تأثیر بسزایی دارد. افرادی که ورزش‌های صورت را انجام می‌دهند، معمولاً بهبودی سریع‌تری نسبت به دیگران حاصل میکنند. ترکیب ورزش‌های صورت با ماساژ و رژیم غذایی سالم بسیار مهم است. می‌توانید این ورزش‌ها را در خانه انجام دهید، اما بهتر است از یک متخصص فیزیوتراپی آموزش ببینید تا روش انجام آنها را به درستی یاد بگیرید و عضلات صورت خود را بهینه کنید.
طب سوزنی
در طب سوزنی، سوزن‌های بسیار باریکی وارد پوست شده و به عصبها یا عضلات خاص فشار وارد کرده و آنها را تحریک میکند. متخصصین طب سوزنی معمولا در همه شهر‌ها قابل دسترسی هستند و اغلب آنها دانش و تجربه زیادی درباره فلج بلز و درمان آن دارند. این روش درمانی همچنین تاثیر زیادی در کاهش درد دارد و کمک زیادی به دارودرمانی میکند. هر چند طب سوزنی روشی سنتی و جز درمان‌های جایگزین محسوب میشود اما بسیاری از پزشکان متخصص، انجام آن را توصیه میکنند چرا که تا به حال به افراد بسیار زیادی کمک کرده و موثر بوده است.
تزریق بوتاکس
این روش هم برای درمان قسمت‌های درگیر و هم قسمت‌های غیردرگیر در صورت استفاده میشود. تزریق بوتاکس موجب شل شدن عضلات و در نتیجه پیشگیری از حرکات ناخواسته صورت میشود. تزریق بوتاکس همچنین فعالیت عضلات در سمت غیردرگیر صورت را کاهش میدهد تا تعادل حرکتی در صورت حفظ شود. تزریق بوتاکس میتواند از گاز گرفتن زبان در هنگام غذا خوردن و همچنین پلک زدن ناخواسته در هنگام خندیدن یا غذا خوردن، پیشگیری کند.
