سرخوردگی مهرههای کمر، که به عنوان اسپوندیلولیستزی نیز شناخته می‌شود، به جابجایی مهرههای کمر اشاره دارد. این مشکل هم در کودکان و هم در بزرگسالان قابل مشاهده است، اما علائم و عوارض آن در هر دو گروه ممکن است متفاوت باشد. در کودکان، اسپوندیلولیستزی معمولاً ناشی از نقص مادرزادی در استخوان خاجی (S1) بالای مهرههای پنجم (L5) است. اما در بزرگسالان، این مشکل معمولاً در ناحیه کمر بین مهره چهارم (L4) و پنجم (L5) رخ می‌دهد و اغلب نتیجه بیماری‌های تحلیل برنده مانند آرتروز است. اسپوندیلولیستزی گاهی به عنوان لغزندگی مهره یا ستون فقرات نیز شناخته می‌شود.
یکی از روش‌های درمانی برای این مشکل، فیزیوتراپی یا طب فیزیکی است. فیزیوتراپی می‌تواند در کاهش درد، ناراحتی و سایر عوارض مرتبط با اسپوندیلولیستزی مؤثر باشد.
علل سرخوردگی مهرههای کمر
مردان بیشتر از زنان به اسپوندیلولیستزی مبتلا می‌شوند. برخی از کودکان زیر 5 سال نیز ممکن است به این مشکل گرفتار شوند. با این حال، این اختلال در میان کودکان سنین 7 تا 10 سال بیشتر دیده می‌شود. بسته به نوع، تعدادی از علل مختلف سرخوردگی مهرههای کمر وجود دارد:
- بیماری مادرزادی
- ضربات و آسیب‌های مداوم
- تغییرات آرتروز در مفاصل فاست
- ضربه مستقیم یا آسیب به مهره
- ضعف ساختاری استخوان
- تومور یا بیماری استخوان
سایر عوامل خطرزا که ممکن است منجر به ایجاد سرخوردگی مهرههای کمر شوند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی مشکلات کمر
- جراحی قبلی کمر
- عفونت‌ها
- فشار خون بالا
- انجام ورزش‌های پرتحرک
انواع سرخوردگی مهرههای کمر
انواع مختلفی از سرخوردگی مهرههای کمر وجود دارد که متداول‌ترین آن‌ها سرخوردگی مهرههای کمر مادرزادی، سرخوردگی مهرههای کمر isthmic و سرخوردگی مهرههای کمر دژنراتیو است.
اسپوندیلولیستزیس مادرزادی
این نوع سرخوردگی مهرههای کمر مادرزادی، که به عنوان سرخوردگی مهرههای کمر دیسپلاستیک نیز شناخته می‌شود، نشان می‌دهد که این بیماری از زمان تولد فرد وجود دارد. سرخوردگی مهرههای کمر می‌تواند باعث تغییر شکل ستون فقرات و همچنین فشرده شدن کانال نخاع (تنگی مرکزی نخاع) یا فشرده سازی ریشه‌های عصبی شود. درد مداوم همراه با سرخوردگی مهرههای کمر می‌تواند منجر به کاهش تحرک و کم تحرکی شود. همچنین اگر مهره لغزشی به ریشه عصب نخاعی فشار بیاورد، خطر آسیب عصبی دائمی وجود دارد.
اسپوندیلولیستزیس ایسکمیک
به طور خاص، سرخوردگی مهرههای کمر ایسکمیک در بخشی از مهره به نام پارس اینترارتیکولاریس رخ می‌دهد. سرخوردگی مهرههای کمر ایسکمیک می تواند به دلیل ضربه‌های مکرر ایجاد شود و بیشتر در ورزشکارانی که در معرض حرکات هایپراکستنشن از جمله ژیمناست‌ها و فوتبالیست‌ها هستند بیشتر دیده می‌شود. سرخوردگی مهرههای کمر ایسکمیک، می‌تواند نتیجه اسپوندیلولیز، وضعیتی که منجر به شکستگی استرس کوچک در مهره‌ها می‌شود، باشد.
اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو
سرخوردگی مهرههای کمر دژنراتیو که بیشتر در بیماران مسن دیده می‌شود به دلیل تغییرات آرتروز در مفاصل مهره‌ها به دلیل تحلیل رفتن غضروف است. با افزایش سن، دیسک‌های ستون فقرات که باعث ایجاد بالشتک در بین مهره‌ها می‌شوند، ممکن است آب خود را از دست بدهند و کمتر بتوانند در برابر حرکت توسط مهره‌ها مقاومت کنند.
علائم سرخوردگی مهرههای کمر چیست؟
این‌ها رایج‌ترین علائم اسپوندیلولیستزیس کمر هستند:
- کمردرد: درد موضعی در کمر در محل لغزش مهره‌ها.
- سیاتیک: درد تند و تیزی که از عصب سیاتیک ستون فقرات کمر نشات گرفته و به باسن، ران، ماهیچه‌‌ها و یا پا ساطع می‌شود.
- رادیکولوپاتی گردنی: دردی الکتریکی و گرم که از محل فشرده سازی عصب در ستون فقرات گردنی شروع شده و به شانه ها، بازوها، دست‌ها و یا انگشتان پراکنده می‌شود.
- سوزن سوزن شدن: بی حسی یا گزگز در اندام فوقانی یا تحتانی.
- سفت بودن عضلات همسترینگ: افزایش گرفتگی عضلات همسترینگ یا ضعیف شدن تدریجی عضلات پا.
- درد مرتبط با فعالیت: دردی که در حالت ایستاده یا هنگام ورزش بدتر می‌شود.
- ایجاد لوردوز یا گودی کمر که ممکن است در راه رفتن شما تداخل ایجاد کند یا راه رفتن را بسیار دردناک کند.
- علائم اضطراری: علائم سرخوردگی مهرههای کمر ممکن است شامل درد ناگهانی، درد فلج کننده، مشکل در کنترل روده یا مثانه، تب یا احساس بی حسی در ناحیه‌ی لگن یا کشاله ران باشد.
تشخیص
اکثر پزشکان تا زمانی که تشخیص کامل و دقیق از وضعیت شما نداشته باشند، درمان سرخوردگی مهرههای کمر را شروع نمی‌کنند. تشخیص فقط از طریق تصویربرداری که متداول‌ترین روش تشخیصی است، قابل انجام است زیرا نشان می‌دهد چه درجه‌ای از لغزش مهره رخ داده است. هنگامی که می‌توان درجه آسیب را از طریق عکسبرداری تعیین کرد، مرحله بعدی فرآیند مشاهده‌ی دقیق استخوان با استفاده از سی تی اسکن یا اسکن MRI نخاعی است. هنگامی که مشخص شد مهره سر خورده شما چه تاثیری بر روی کانال نخاع دارد، می‌توان گزینه‌های مناسب درمان فیزیوتراپی را نشان داد.
روش‌های درمانی سرخوردگی مهرههای کمر چیست؟
درمان سرخوردگی مهرههای کمر در درجه اول به نوع اسپوندیلولیستزیس کمر و علائمی که بیمار نشان می‌دهد بستگی خواهد داشت. اگر دارو، طب فیزیکی یا فیزیوتراپی و ورزش نتوانند درد سرخوردگی مهرههای کمر را در سطح قابل تحمل نگه دارند، ممکن است برای درمان جراحی لازم باشد.
دارو
فرد باید از ورزش و سایر فعالیت‌ها تا زمانی که درد فروکش نکند خودداری کند. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی بدون نسخه برای کاهش درد و التهاب توصیه می‌شود.
تزریق استروئید اپیدورال
روش استروئید اپیدورال، شامل تزریق کورتیزون نوعی استروئید ضد التهاب قدرتمند در ناحیه اپیدورال یا قسمتی که نخاع را احاطه کرده و اعصاب از آن نشات گرفته است، می‌باشد. استروئیدی که تزریق می‌شود، التهاب یا تورم اعصاب را در فضای اپیدورال کاهش می‌دهد. این ممکن است درد، گزگز، بی حسی و سایر علائم ناشی از التهاب یا تورم عصب را کاهش دهد.
فیزیوتراپی
تشخیص سرخوردگی مهرههای کمر با عکسبرداری از ستون فقرات پایین کمر آغاز می‌شود. بیشتر بیمارانی که به طور خفیف از سرخوردگی مهرههای کمر رنج می‌برند، از ورزش‌های کششی و تقویت کننده و سایر درمان‌های فیزیکی بهره مند می‌شوند. فیزیوتراپی که به عنوان طب فیزیکی شناخته می‌شود، درمانی است که از عوامل فیزیکی برای بهبودی از بیماری یا آسیب استفاده می‌کند. برخی از تکنیک‌های درمانی در فیزیوتراپی عبارتند از:
- ورزش: ورزش یكی از روش‌های فیزیوتراپی است كه قطعاً در بهبودی از درد و ناراحتی ناشی از اسپوندیلولیستزیس نقش دارد.
- ماساژ درمانی: ماساژ درمانی نوع درمانی دستی برای بافت‌های نرم بدن است که شامل عضلات، بافت همبند (رباط‌ها و تاندون‌ها) و مفاصل است. این درمان به عنوان بخشی از برنامه‌های توانبخشی فیزیکی پذیرفته شده است و می‌تواند در پیشگیری و درمان بسیاری از مشکلات مزمن و حاد سلامتی مفید باشد.
- لیزر درمانی: لیزر درمانی می‌تواند در معالجه شرایط حاد مورد استفاده قرار گیرد و زمانی موثرتر است که در اسرع وقت پس از آسیب اولیه استفاده شود. هرچه سرعت التهاب بدن کاهش یابد، روند بهبودی زودتر شروع می‌شود. لیزر درمانی می‌تواند بسیار سریع‌تر از سایر مداخلات تسکین دهنده درد به بازگرداندن عملکرد طبیعی بدن کمک کند.
- بریس: ممکن است برای کمک به ایجاد ثبات در کمر و کاهش درد از یک کمربند طبی یا بریس استفاده شود.
کاردرمانی
کاردرمانگرها معمولاً درد مزمن یا حاد یا مشکلات مربوط به هماهنگی، تعادل، قدرت، استقامت، انعطاف پذیری یا دامنه حرکت را درمان می‌کنند. این علائم می‌تواند توانایی شما در انجام فعالیت‌های اساسی سبک زندگی را تحت تأثیر قرار دهد و یا از بازگشت کامل به عملکرد جلوگیری کند.
درمان سلول‌های بنیادی
روند درمان سلول‌های بنیادی شامل استخراج سلول‌های احیا کننده از بدن بیمار و سپس تزریق مستقیم سلول‌ها به منطقه آسیب دیده، بافت رگ به رگ شده یا کشیده شده است. سلول‌ها می‌توانند به نوع سلول لازم برای بهبود تبدیل شوند. افزودن پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) می‌تواند با تقویت فعالیت سلول‌های بازساز، اثربخشی کار ترمیم سلول را افزایش دهد. درمان سلول‌های بنیادی یک جایگزین ایمن برای جراحی است زیرا در این روش فقط سلول‌های بنیادی و پلاکت‌های بدن خود بیمار استفاده می‌شود. این بدان معنی است که هر فردی صرف نظر از سن خود، می‌تواند تحت درمان سلول‌های بنیادی قرار گیرد.
ورزش‌های تقویت کننده ستون فقرات برای سرخوردگی مهرههای کمر
این‌ها بهترین تمرینات تقویت کننده ستون فقرات یا ورزش‌های سرخوردگی مهرههای کمر هستند. پزشک یا فیزیوتراپیست شما ممکن است برخی از تمرینات زیر را برای تسکین کمردرد ناشی از سرخوردگی مهرههای کمر پیشنهاد کند.
توجه: توصیه می‌شود قبل از شروع تمرین، توصیه‌های پزشكی مناسب را انجام دهید.
تمرین شیب لگن
برای انجام این ورزش:
- به پشت بخوابید و زانوها را خم کنید، پاها را روی زمین بگذارید.
- شکم خود را به سمت داخل فرو ببرید و کمر را به سمت زمین فشار دهید.
- کمر شما باید صاف باشد.
- 15 ثانیه در این حالت بمانید و سپس رها کنید.
- پنج تا ده بار تکرار کنید.
کشش گلوتئال
برای انجام این ورزش:
- به پشت بخوابید و زانوهای خود را خم کنید.
- یک زانو را بالا بیاورید و به مدت 10-15 ثانیه به آرامی به درون قفسه سینه بکشید و سپس رها کنید.
- پنج تا ده بار برای هر طرف تکرار کنید.
تمرین بریج
برای انجام این ورزش:
- به پشت دراز بکشید و هر دو زانو را روی زمین قرار دهید.
- پاها را به زمین فشار دهید.
- باسن خود را از روی زمین بلند کنید تا جایی که شانه‌ها، باسن و زانوها همه در یک خط مستقیم قرار بگیرند.
- حدود 5 ثانیه نگه دارید و سپس باسن خود را به آرامی به سمت پایین پایین بیاورید و تا 10 ثانیه استراحت کنید.
- 10 بار تکرار کنید.
کشش ستون فقرات و کمر
برای انجام این ورزش:
- به پشت دراز بکشید، دستان را بالای سر قرار دهید.
- با قرار دادن پاها روی زمین، زانوها را خم کرده و به یک طرف بچرخانید. آن را به آرامی انجام دهید.
- 10 ثانیه نگه دارید.
- 3 بار در هر طرف تکرار کنید.
کشش زانو به طرف قفسه سینه
برای انجام این ورزش:
- دراز بکشید و هر دو زانو را به سمت قفسه سینه بیاورید و زانوهای خود را تا جایی که می‌توانید بکشید.
- 10-20 ثانیه نگه دارید، پاها را به زمین برگردانید.
- تمرین را حدود 10 بار انجام دهید.
- این تمرین را می‌توانید یکبار با تک یا هر دو پا انجام دهید.
چه تمریناتی برای سرخوردگی مهرههای کمر مناسب نیست؟
از ورزش‌هایی مانند بلند کردن وزنه که به ستون فقرات شما فشار می‌آورند، باعث ایجاد فشار و چرخاندن کمر می‌شوند خودداری کنید. اگر از بیماری اسپوندیلولیستزیس کمر رنج می‌برید، انجام فعالیت‌ها و ورزش‌هایی مانند ژیمناستیک، فوتبال، شنای رقابتی و غواصی توصیه نمی‌شود.
درمان جراحی
درمان جراحی سرخوردگی مهرههای کمر باید در صورت وجود علائم فشرده سازی عصب برطرف شود. این به این معنی است که اعصاب خارج شده از ستون فقرات باید از هرگونه فشار و تحریک آزاد شوند.
روش‌های جراحی برای درمان سرخوردگی مهرههای کمر شامل موارد زیر می‌شود:
1. لامینوتومی / لامینکتومی: این جراحی رفع فشار برای تنگی نخاع است و شامل ایجاد یک حفره در لامینا برای از بین بردن فشار بر روی ناحیه آسیب دیده و بهبود ریشه‌های عصبی است. این روش معمولاً برای ایجاد فضای مناسب برای جراحی فورامینوتومی استفاده می‌شود.
2. فورامینوتومی: این جراحی رفع فشار برای افزایش فضای فورامن و سوراخ شدن مجرای خروجی ریشه‌های عصبی از کانال نخاعی انجام می‌شود. این روش شامل برداشتن استخوان یا بافتی است که باعث مسدود شدن نوروفورامن می‌شود و ریشه‌های عصبی را فشرده می‌کند و منجر به التهاب و درد می‌شود. در طی این روش، جراحان از ابزارهای ویژه برای فشرده سازی ریشه‌های عصب هنگام خروج از فورامن استفاده می‌کنند.
3. دیسککتومی: این شامل برداشتن بخشی از دیسک بین مهره‌ای است که به نخاع فشار وارد می‌کند یا اعصاب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر فتق دیسک در سطح آسیب دیده وجود داشته باشد، ممکن است دیسککتومی به عنوان بخشی از درمان سرخوردگی مهرههای کمر انجام شود.
پیشگیری و مراقبت از خود
از آنجا که سرخوردگی مهرههای کمر ممکن است نتیجه مادرزادی و ژنتیک باشد، به طور کامل قابل پیشگیری نیست. هنوز اقدامات زیادی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر لغزش مهره انجام دهید.
- قدرت را در عضلات کمر و شکم خود حفظ کنید.
- وزن سالم داشته باشید.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید.
- در هنگام ورزش یا فعالیت‌های سنگین از کمر خود محافظت کنید.
- وضعیت بدن خود را اصلاح کنید.
- سیگار کشیدن را متوقف و از مصرف الکل خودداری کنید.
- بلند کردن صحیح اجسام را یاد بگیرید.
