قوز کمر یا کیفوز یک مشکل استخوانی است که در آن ستون فقرات در ناحیه فوقانی کمر دارای انحنای بیش از 40 درجه است. زاویه‌های طبیعی کیفوز در جمعیت جوان بین 20 تا 40 درجه، در بانوان مسن بین ۴۸ تا ۵۰ درجه و در آقایان مسن در حدود ۴۴ درجه می‌باشد. این مشکل می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما در دوران بلوغ و زمان رشد سریع استخوان شایع‌تر است. شدت قوز کمر ممکن است متفاوت باشد و هرچه منحنی بیشتر باشد، وضعیت جدی‌تر است. خمیدگی‌های ملایم‌تر ممکن است باعث درد خفیف کمر یا عدم وجود علائم شود، در حالی که منحنی‌های شدیدتر باعث تغییر شکل قابل توجه ستون فقرات و قوز قابل مشاهده در پشت بیمار می‌شوند.
این مشکل می‌تواند ناشی از بیماری دیسک تحلیل برنده، ناهنجاری‌های رشدی، پوکی استخوان با شکستگی‌های فشاری مهره، مولتیپل میلوما یا ضربه باشد.
درمان بهترین روش برای قوز کمر انجام حرکات اصلاحی تحت نظر متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپیست است. استفاده از برخی بریس‌های مخصوص نیز می‌تواند در پیشگیری از بدتر شدن قوز کمر و روند درمان مؤثر باشد. برای بررسی علل و درمان قوز کمر، بهتر است با متخصصان مربوطه مشورت کنید.
طبقه‌بندی قوز کمر
این عارضه را می‌توان در پنج دسته طبقه‌بندی کرد:
- بیماری شوئِرمان: بیماری شوئِرمان یا کیفوز نوجوانان، نوجوانان را درگیر می‌کند. این عارضه نوعی نقص صفحه رشد جسم مهره در سطح غشایی است، که موجب ضعیف شدن مهره‌ها و ایجاد قوز می‌شود. در پایان رشد، هنگامی که غضروف رشد دیگر فعال نیست، متوقف می‌شود.
- کیفوز وضعیتی: شایع‌ترین نوع این عارضه است. این عارضه به دلیل داشتن حالت نامناسب بدن و ضعیف شدن عضلات و رباط‌ها در کمر ایجاد می‌شود. در کیفوز وضعیتی، مهره‌های کمر معمولاً حالت طبیعی خود را دارند.
- کیفوز مادرزادی: در این نوع، نقص استخوان در بدو تولد تشخیص داده می‌شود و در صورتی که به موقع درمان نشود زاویه کیفوز افزایش می‌یابد.
- هایپر کیفوز مربوط به سن: زاویه کیفوز با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد و منجر به هایپر کیفوز مربوط به سن می‌شود. علیرغم این واقعیت که افزایش کیفوز یکی از نتایج معمول پوکی استخوان است، اما تا 70٪ بیماران مبتلا به هایپر کیفوز مربوط به سن، مبتلا به کاهش تراکم مواد معدنی استخوان نیستند. از نظر جنسیتی، هایپر کیفوز قفسه سینه در مردان تا 50٪ و در زنان بالای 65 سال تا 65٪ افزایش می‌یابد.
- هایپر کیفوز نورولوژیکال: می‌تواند ناشی از فلج عضلات شکم و سینه‌ای و پاراسپاینال باشد.
دلایل ابتلا به قوز کمر چیست؟
قوز کمر زمانی ایجاد می‌شود که مهره‌های قسمت فوقانی کمر حالت خمیده پیدا کنند.
مهره‌های غیرطبیعی می‌توانند باعث ایجاد عارضه‌های زیر شوند:
- شکستگی. مهره‌های شکسته (شکستگی‌های فشاری) می‌تواند منجر به انحنای ستون فقرات شود. شکستگی‌های فشاری خفیف اغلب علائم یا نشانه‌های قابل توجهی ایجاد نمی‌کنند.
- پوکی استخوان. این اختلال نازک شدن استخوان می‌تواند باعث انحنای ستون فقرات شود، به خصوص اگر مهره‌های ضعیف شده منجر به شکستگی‌های فشاری شوند. پوکی استخوان بیشتر در خانم‌های مسن و افرادی که برای مدت طولانی کورتون مصرف کرده‌اند شایع است.
- تحلیل رفتن دیسک. دیسک‌های نرم و دایره‌ای مانند بالشتک بین مهره‌های ستون فقرات عمل می‌کنند. با افزایش سن، این دیسک‌ها خشک و جمع می‌شوند، که معمولا باعث بدتر شدن کیفوز می‌شود.
- بیماری شوئِرمان. این بیماری که کیفوز شوئِرمان نیز نامیده می‌شود، به طور معمول در طی جهش رشد که قبل از بلوغ اتفاق می‌افتد، شروع می‌شود. پسران بیشتر از دختران مبتلا می‌شوند.
- نواقص مادرزادی. استخوان‌های مهره‌ای که قبل از تولد به درستی رشد نمی‌کنند می‌توانند منجر به کیفوز شوند.
- سندرم‌ها. کیفوز در کودکان همچنین می‌تواند با سندرم‌های خاصی مانند سندرم اهلر دانلوس و سندرم مارفان مرتبط باشد.
- درمان‌های سرطان و سرطان. درمان‌های سرطان، شیمی درمانی و پرتو درمانی می‌توانند مهره‌ها را ضعیف کرده و آن‌ها را مستعد شکستگی فشاری کنند.
علائم کیفوز
اگر مبتلا به کیفوز هستید، مشخص‌ترین علامت این عارضه کمر گرد شده است. منحنی شدید در قسمت فوقانی ستون فقرات باعث می‌شود که به جلو قوز کنید.
علاوه بر داشتن قوز در کمر، ممکن است مبتلا به علائم دیگری از جمله موارد زیر نیز باشید:
- کمردرد خفیف تا شدید
- کمردرد هنگام حرکت
- خستگی
- حساسیت و سفتی در ستون فقرات
- حالت رو به جلو سر
- درد قفسه سینه یا مشکل تنفس (موارد شدید)
- تفاوت در قد شانه
- همسترینگ تنگ (عضلات پشت ران)
تشخیص
برای تشخیص علت و درمان قوز کمر انجام معاینه‌ی فیزیکی و برخی از تست‌های دیگر ضروری و لازم می‌باشند. در این قسمت هریک از این رو‌ش‌ها بطور جداگانه توضیح داده شده‌اند:
معاینه بدنی
در طول معاینه بدنی، پزشک کمر و ستون فقرات را برای یافتن اختلالات بررسی می‌کند. همچنین، این قسمت از معاینه بدنی – که معاینه دستی نامیده می‌شود – می‌تواند عضلات مهره‌ای یا عضلات همسترینگ حساس را نشان دهد. پزشک عضلات شما را فشار می‌دهد تا ببیند آیا حساسیت وجود دارد یا خیر.
کیفوز از سمت پهلو هم هنگام راست ایستادن و هم به جلو خم شدن، بهتر دیده می‌شود.
- پزشک ممکن است یک تست خمش (Adam’s Forward) را انجام دهد: در این حالت، از کمر به سمت جلو خم می‌شوید. پزشک به دنبال یک منحنی گرد (بیشتر نشان دهنده کیفوز وضعیتی) یا یک منحنی زاویه دارتر است.
- منحنی زاویه‌دار را می‌توان تغییر شکل گیبوس نامید و وقتی خم می‌شوید به راحتی قابل مشاهده است.
- همچنین دیدن کیفوز توراکولومبار توسط پزشک هنگام خم شدن بیمار به جلو آسان‌تر است (کیفوز توراکولومبار یک منحنی غیرطبیعی در ناحیه‌ای است که مهره‌های قفسه سینه و کمر به هم می‌رسند).
- برای آزمایش دامنه حرکتی، پزشک از شما می‌خواهد که به جلو، عقب، پهلو خم شوید و بچرخید. انجام این حرکات برای برخی از افراد مبتلا به کیفوز دشوار است.
زاویه کاب کیفوز
کیفوز قفسه سینه از T-5 تا T-12 اندازه‌گیری می‌شود، برای آنکه تجسم صفحه انتهایی T-2 اغلب دشوار است. لوردوز کمر به طور کلی از T-12 تا S-1 اندازه‌گیری می‌شود. همترازی توراکولومبار از T-10 تا L-2 است.
آزمون سیستم عصبی
در مرحله بعدی، پزشک سیستم عصبی شما را آزمایش می‌کند. سیستم عصبی شامل مغز، نخاع و اعصابی است که مانند شاخه‌های درخت در بدن گسترش می‌یابد. اعصاب پیام‌هایی را برای کنترل بدن به مغز منتقل می‌کنند. پزشک سوالاتی خواهد کرد که آیا بخشی از بدنتان دچار درد، گزگز، بی‌حسی یا ضعف شده است یا خیر. از آنجا که اعصاب باعث کار در تمام اجزای بدن می‌شود، پزشک همچنین از شما می‌پرسد که آیا می‌توانید به طور عادی به دستشویی بروید یا خیر.
عکسبرداری
سایر تست‌های تشخیصی برای قوز کمر عبارتند از:
- اشعه ایکس: اشعه ایکس می‌تواند درجه انحنا را تعیین کرده و تغییر شکل مهره‌ها را تشخیص دهد. اگر پزشک تصاویر دقیق‌تری بخواهد، ممکن است سی تی اسکن توصیه شود.
- ام آر آی. این تصاویر می‌توانند عفونت یا تومور در ستون فقرات شما را تشخیص دهند.
- آزمایشات عصب. اگر دچار بی‌حسی یا ضعف عضلانی هستید، ممکن است پزشک آزمایشاتی را برای تعیین میزان حرکت تکانه‌های عصبی بین نخاع و اندام‌های شما توصیه کند.
- آزمایشات تراکم استخوان. استخوان با تراکم کم می‌تواند منجر به بدتر شدن کیفوز شود.
آزمایشات عملکرد ریوی
اگر منحنی شدید باشد، پزشک ممکن است آزمایشات عملکرد ریوی را تجویز کند. این آزمایشات به شما کمک می‌کنند تا بررسی کنید که آیا به دلیل کاهش فضای قفسه سینه تنفس‌تان محدود شده است یا خیر.
درمان
مسکن‌ها
اگر داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (تایلنول، و غیره…)، ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، و غیره…) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) کافی نیستند، داروهای ضد درد قوی‌تر با نسخه پزشکی در دسترس هستند.
داروهای پوکی استخوان
داروهای تقویت کننده استخوان ممکن است به جلوگیری از شکستگی‌های اضافی ستون فقرات که باعث بدتر شدن کیفوز می‌شود کمک کنند.
بریس
بریس تنها در مواردی توصیه می‌شود که هایپرکیفوز به دلیل سفت بودن و یا ناکافی بودن تمرینات قبلی، از طریق تمرینات برگشت‌پذیر نتواند مدیریت شود. با این حال، استفاده از تمرینات درمانی ترجیح داده می‌شود، زیرا کمتر تهاجمی است و گزینه بهتری به نظر می‌رسد.
بریس یک عنصر بسیار مهم در درمان هایپرکیفوز توراسیک است، اما فقط همراه با درمان فیزیکی می‌تواند نتایج مفیدی را به همراه داشته باشد. ترکیب هر دو، باعث کاهش سفتی ستون فقرات می‌شود. بریس به تنهایی و بدون انجام فیزیوتراپی هیچ تاثیری در ستون فقرات توراسیک ندارد.
این بریس دارای پدهای خلفی است که به پدهای قدامی در کیفوز فشار وارد می‌کنند.
بریس میلواکی یکی از متداول‌ترین بریس‌ها است که توسط بیماران مبتلا به هایپرکیفوز توراسیک استفاده می‌شود. قسمت‌های دیگر بریس کنترل می‌کنند گردن و لگن را. بیماران باید 23 ساعت در روز به مدت 1 تا 2 سال از این بریس استفاده کنند.
مدیریت و تمرینات فیزیوتراپی
تمام تمرینات باید با تنظیم تنفس، با دم هنگام کشش و بازدم در حالت ریلکس انجام شود. در بیماران مبتلا به قوز کمر، عضله سینه‌ای تنگ وجود دارد و منجر به کاهش انبساط قفسه سینه می‌شود که منجر به کاهش ظرفیت تنفسی بیمار می‌شود.
بنابراین ورزش همراه با دم و بازدم به بهبود ظرفیت تنفس و انبساط قفسه سینه کمک می‌کند.
کشش پشت کمر در حالت ایستاده
این تمرین را با ایستادن در حالتی مناسب شروع کنید. حالا هر دو دست را در دو طرف کمرتان قرار دهید.
- اکنون با کمک دستان خود، لگن را به جلو فشار داده و ستون فقرات را به عقب بکشید.
کشش را با گردن دنبال کنید تا در آخر رو به سقف قرار بگیرید.
- این حرکت را 10 مرتبه در 2 تا 3 ست انجام دهید.
- این مورد مخصوصاً در صورت نیاز به استراحت هنگام نشستن پشت میز کار بسیار عالی است.
کشش پروانه
- بازوها و کف دست خود را تقریباً در سطح شانه در دو طرف دیوار قرار دهید.
- عمل دم را انجام دهید.
- بازدم کنید و عضلات پایین شکم خود را به ستون فقرات بکشید، به سمت دیوار خم شوید. باید تا حدی پیش بروید که احساس چالش کند اما درد و ناراحتی ایجاد نکند. مهم‌تر این است که کل بدن خود را به صورت واحدی حرکت دهید و در طول زنجیره به هیچ سمتی خم نشوید.
- موقعیت را بین 5 تا 30 ثانیه نگه دارید، سپس به حالت اول بازگردید.
حرکت بریجینگ
- درحدود 90 درجه به پشت بخوابید.
- سپس پاها را به زمین فشار دهید، باسن خود را فشار دهید یا سفت کنید و باسن‌تان را از زمین بلند کنید تا جایی که شانه‌ها، باسن و زانوها همه در یک خط مستقیم قرار بگیرند.
- حدود 5 ثانیه نگه دارید و سپس باسن خود را به آرامی به سمت پایین بیاورید و تا 10 ثانیه استراحت کنید.
- این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
تقویت ساعد
- برای شروع این تمرین به سمت شکم روی زمین دراز بکشید و در حالی که باسن خود را در تماس با زمین قرار می‌دهید، به آرامی خود را روی آرنج قرار دهید.
- قبل از بازگشت به حالت اولیه، 10 تا 15 ثانیه در این حالت بمانید.
- به تدریج پوزیشن نهایی را به مدت 30 ثانیه نگه دارید. این تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید.
حرکت دراز کش روی دست‌ها
- این کشش نسخه پیشرفته حالت نیمه کبری است.
- روی زمین دراز بکشید در حالی که لگن و کمر در تماس با زمین است، به آرامی با کف دستان‌تان به زمین فشار آورده و بالاتنه‌تان را بلند کنید.
- این موقعیت را به مدت 10 ثانیه نگه دارید و 10 مرتبه تکرار کنید.
- در نهایت اگر احساس خوبی دارید سعی کنید مدت طولانی‌تری در این حالت بمانید (به مدت 20 تا 30 ثانیه).
حالت سوپرمن
به شکم روی حصیر یا یک سطح صاف دراز بکشید و بازوهایتان را باز کنید.
- در طول تمرین دست و بازوها را صاف نگه دارید.
- دست و پاهای خود را 4 تا 5 اینچ از زمین بلند کنید.
- 5 ثانیه در این حالت بمانید و سپس به موقعیت اولیه برگردید.
فیوژن ستون فقرات
جراحان انجام فیوژن ستون فقرات را به عنوان یک بخش از هر عمل ترمیمی ستون فقرات در افراد مبتلا به اسکولیوز یا کیفوز بزرگسالان، انجام می‌دهند.
این روش با اتصال دائمی دو مهره به یکدیگر و از بین بردن حرکت بین آن‌ها، ستون فقرات را ثابت می‌کند. به طور معمول، تکه‌های کوچکی از استخوان که از قسمت‌های دیگر بدن گرفته می‌شود، و “گرافت” نامیده می‌شوند، در بین مهره‌ها قرار می‌گیرند تا به آن‌ها در همجوشی کمک کنند.
در طول زمان، استخوان جدید روی گرافت رشد می‌کند. وظیفه اصلی پیچ‌ها و میله‌هایی که در حین جراحی قرار می‌گیرند، محکم نگه داشتن مهره‌ها در حین رشد استخوان است.
فیوژن ستون فقرات ممکن است برای اتصال دو یا چند مهره به یکدیگر انجام شود. اسکولیوز یا کیفوز شدید ممکن است برای صاف و ثابت شدن ستون فقرات نیاز به همجوشی مهره‌های متعددی داشته باشد.
توصیه
- همیشه هنگام نشستن کمرتان را صاف نگه دارید و قوز نکنید.
- هنگامی که پشت کامپیوتر نشسته‌اید از جلو بردن سر خودداری کنید و چانه‌تان را به داخل بکشید.
- تیغه‌های شانه خود را به عقب و پایین نگه دارید تا از قوز کردن جلوگیری شود.
- در صورت نیاز به نشستن طولانی مدت، در بین کار برخی از حرکات گردن و کشش شانه را انجام دهید.
- از خم کردن طولانی مدت گردن به جلو خودداری کنید.
- رایانه خود را در سطح چشم نگه دارید که سر شما را در موقعیت خنثی نگه دارد.
