ورم زانو یک بیماری شایع است که معمولاً ناشی از التهاب یا صدمه مفصل زانو یا بافت‌های نرم اطراف آن است. این ورم ممکن است در بالای یا روی مفصل زانو ایجاد شود و اغلب به عنوان علامتی از بیماری مفصل زانو شناخته می‌شود. این وضعیت گاهی به عنوان “آب آوردن زانو” نیز شناخته می‌شود.
مفاصل نقاطی هستند که دو استخوان به کمک بافت‌های نرم یا ساختارهای اطراف به هم متصل می‌شوند. ورم زانو نشانه تجمع مایعات در اطراف مفصل زانو است. مایع زلاله‌ای به طور معمول برای روانکاری، محافظت و تغذیه سلول‌های مفصل در مفصل زانو وجود دارد. با این حال، تجمع بیش از حد مایعات در مفصل زانو که باعث تورم زانو می‌شود، ممکن است نشانه برخی از اختلالات در ساختار طبیعی و عملکردی باشد.
چه عواملی می‌توانند باعث ورم زانو شوند؟
ورم زانو مانند زانوی پف کرده به نظر می‌رسد و تجمع مایعات ممکن است ظاهری برآمده ایجاد کند. ورم زانو اغلب با درد، ناراحتی و عدم توانایی حرکت صحیح مفصل زانو همراه است. زانو ممکن است قرمز و هنگام لمس داغ باشد، راه رفتن و سایر فعالیت‌ها نیز ممکن است دشوار باشد. خم کردن یا صاف کردن کامل زانو ممکن است به دلیل تورم زانو دشوار و دردناک باشد.
دلایل زیادی برای تورم زانو وجود دارد که شامل این موارد می‌شود:
آسیب یا ضربه
هر گونه صدمه یا ضربه مستقیم به بافت‌های نرم اطراف مفصل زانو می‌تواند منجر به ورم زانو شود. افرادی که به ورزش و بازی‌های ماجراجویی مشغول هستند یا تجربه تصادف داشته‌اند، ممکن است به دلیل آسیب دیدگی در بافت‌های نرم و در نتیجه کشیدگی رباط‌ها، آسیب دیدگی تاندون، کشیدگی عضلات، غضروف و مینیسک، با تورم مفصل زانو مواجه شوند. همچنین، آسیب دیدگی کاسه زانو و بافت‌های نرم آن نیز می‌تواند باعث تورم زانو شود. صدمات جدی مانند شکستگی یا دررفتگی کاسه زانو و مفصل زانو نیز ممکن است با علایمی همچون جمع شدن خون، منجر به تورم مفصل زانو شوند. در صورتی که درد همراه با ناتوانی در حرکت دادن زانو بسیار شدید است، باید به دنبال مراقبت پزشکی فوری باشید.
عارضه‌های مرتبط با مفصل
عارضه‌هایی که روی مفاصل تاثیر می‌گذارند می‌توانند باعث ورم در مفصل زانو و بالای آن شوند. آرتروز یک بیماری دژنراتیو است که افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. انواع دیگر آرتروز نیز می‌تواند باعث ورم زانو شود. نقرس شرایطی است که در آن کریستال‌های معدنی در زانو جمع می‌شوند و این امر می‌تواند باعث درد و تورم زانو شود.
بورسیت
کیسه‌های پر از مایعات ریز به نام بورس در بیشتر مفاصل وجود دارد و هنگامی که اطراف زانو ملتهب می‌شوند، می‌تواند باعث تورم زانو شود. بورسیت کشکک زانو پس از سانحه، یک بیماری بسیار شایع است که منجر به تورم مفصل زانو می‌شود، در حالی که عفونت باکتریایی بورس نیز می‌تواند منجر به بورسیت سپتیک شود، که هر دو منجر به تورم زانو می‌شوند. ورم عفونی ممکن است جدی‌تر باشد و نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارد.
عارضه‌های خود ایمنی
آرتریت روماتوئید نوعی بیماری التهابی مفصلی و نوعی عارضه خود ایمنی است که بر مفاصل و بافت‌های همبند مختلف بدن تأثیر می‌گذارد. لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) و سایر عارضه‌های خود ایمنی که بر روی پوشش مفصلی یا بافت‌های نرم اطراف آن تأثیر می‌گذارد، می‌توانند باعث تورم زانو شوند.
عفونت مفصلی
برخی از عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی که به مفصل زانو گسترش می‌یابند یا فقط در مفصل زانو هستند باعث تورم بالای زانو می‌شوند. آرتروز سپتیک، سل و سایر عفونت‌ها معمولاً به مفصل زانو گسترش می‌یابند.
سایر دلایل شایع تورم زانو
ورم زانو گاهی اوقات می‌تواند در نتیجه استفاده بیش از حد از مفصل زانو و ناشی از فشار در عضلات اطراف مفصل زانو ایجاد شود. شروع تمرینات سخت، شرکت در ورزش‌های جدید یا فعالیت‌های رقص حرفه‌ای که بیشتر شامل حرکت مفصل زانو، دویدن، نشستن، اسکوات زدن یا پریدن است، می‌تواند باعث تورم زانو شود. کودکان در سنین رشد، احتمالاً به دلیل آسیب دیدگی صفحه رشد مفصل زانو، ممکن است گاهی اوقات کمی درد و تورم زانو را تجربه کنند. کودکان و بزرگسالان مبتلا به ناهنجاری‌های کف پا مانند صافی کف پا و زانوی ضربدری ممکن است هنگام استفاده بیش از حد از مفصل زانو، دچار ورم بالای زانو شوند.
روش‌های درمانی ورم زانو
در صورت شکستگی، تخریب یا عفونت مفصل زانو، ورم زانو ممکن است نشانه یک وضعیت پزشکی فوری باشد. در اکثر موارد، آسیب یا صدمه به بافت‌های نرم اطراف مفصل زانو نیازمند استراحت کافی برای بهبودی است. بهبودی از آسیب‌های مفصل زانو و بافت‌های نرم به طور کلی به زمان و عدم تحرک نیاز دارد.
درمان محافظه کارانه‌ای که اغلب برای ورم زانو توصیه می‌شود، شامل استراحت، یخ زدن، فشرده‌سازی و ارتفاع پا است. همچنین، مصرف ضد التهاب‌ها و مسکن‌ها نیز می‌تواند به شما کمک کند. در صورت وجود آرتروز یا مشکلات مرتبط با مفصل، ممکن است نیاز به درمان اضافی باشد.
در صورتی که ورم زانو شدید و ناشی از عفونت نباشد، ممکن است از آسپیراسیون مایع (آرتروسنتز) استفاده شود. این روش به دنبال کاهش ورم زانو و کاهش درد است. مایعی که از آرتروسنتز بدست می‌آید، برای آزمایشات آزمایشگاهی ارسال می‌شود و به عنوان ابزاری برای تشخیص دقیق علت التهاب استفاده می‌شود. بسته به نتایج آزمایشات، ممکن است نیاز به درمان بیشتر باشد.
عفونت مفصل زانو با استفاده از آنتی بیوتیک و داروهای ضد التهاب درمان می‌شود. بیماری خود ایمنی و التهاب مفصل با درمان کورتیکواستروئید مدیریت می‌شود. در صورت نیاز، ممکن است مکمل‌های کلسیم و ویتامین D تجویز شوند.
چگونه فیزیوتراپی یا طب فیزیکی در کاهش ورم زانو موثر است؟
فیزیوتراپی می‌تواند کمک زیادی به کاهش علائم ورم زانو کند و به شما کمک می‌کند طیف وسیعی از حرکات را در زانوی خود بازیابید.
- فیزیوتراپیست به شما آموزش می‌دهد که چگونه فشار کمتری روی زانوی خود اعمال کنید، و همچنین در مورد کارهایی که می‌توانید برای تسکین درد در خانه انجام دهید مانند استفاده از ساپورت زانو یا استفاده از پک‌های حرارتی به شما مشاوره می‌دهد. علاوه بر این، برای جلوگیری از فشار در مفصل و تلاش برای راه رفتن، اغلب از یک وسیله کمکی برای راه رفتن استفاده می‌شود.
- در صورت لزوم، ممکن است فیزیوتراپیست به منظور تغییر وزن و برداشتن فشار از طریق مفصل زانو، استفاده از ارتزها را توصیه کند.
- بعد از گذشت مرحله اولیه درمان، فیزیوتراپی بر روی افزایش تحرک شما از طریق دستکاری مفصل، ماساژ و کشش تمرکز می‌کند تا به پیشرفت شما برای بازگشت به فعالیت طبیعی کمک کند.
- علاوه بر این، یک دوره تمرینات سفارشی تحت نظارت فیزیوتراپیست برای تقویت عضلات هدایت کننده و کنترل کننده مفصل زانو شروع می‌شود. این تمرینات برای جلوگیری از ضعیف شدن مفصل زانو که در آینده به راحتی آسیب می‌بیند، مفید است.
- در صورت نیاز، متخصص فیزیوتراپی از برخی مدالیته‌های فیزیوتراپی مانند شاک ویو، تحریک الکتریکی و یا لیزر تراپی برای تسکین درد زانو و یا کاهش ورم زانوی بیمار استفاده می‌کند.
ورزش برای کاهش ورم زانو
حرکات ورزشی زیر بصورت روزانه و صحیح در کاهش التهاب و زانوی متورم شده بسیار موثر می‌باشند. در صورت احساس درد در انجام هر یک از این ورزش‌ها از ادامه دادن آن خودداری کنید و در اسرع وقت موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
عضلات چهارسر ران استاتیک
دراز بکشید و پاهای خود را صاف بگذارید و یک حوله رول شده را زیر زانوهایتان قرار دهید. با فشار دادن زانو به سمت حوله، عضله جلوی ران (عضلات چهارسر) را سفت کنید. 10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس برای 20 ثانیه رها کنید. این روند را 10 بار تکرار کنید.
خم کردن زانو
با زانوی صاف روی زمین دراز بکشید (اگر دراز کشیدن روی زمین برایتان سخت است روی تخت دراز بکشید)، زانوی آسیب دیده را به آرامی تا آنجا که ممکن است خم کنید (مچ پا را تا جایی که ممکن است به پایین نزدیک کنید). هنگامی که به مدت 10 ثانیه احساس کشش در عضله ران داشتید، سپس به حالت صاف برگردید و 10 ثانیه دوباره نگه دارید. این روند را 10 مرتبه تکرار کنید.
بالا آوردن مستقیم پا
روی زمین دراز بکشید و پای چپ را خم کنید. پای چپ‌تان باید مستقیم روی زمین قرار داشته باشد. اکنون در حالی که عضلات شکم و باسن را درگیر می‌کنید، پای راست خود را مستقیم از زمین بلند کنید. چند ثانیه نگه دارید و سپس با پای دیگر این کار را تکرار کنید.
بلند کردن پا از جانب
در حالی که پاهایتان بر روی هم قرار دارند، بر یک پهلو دراز بکشید. پای زیرین را برای پشتیبانی از پای دیگر خم کنید. پای بالایی را صاف کنید و آن را تا ۴۵ درجه بلند کنید و ۵ ثانیه نگه دارید. سپس پا را پایین آورده و کمی استراحت کنید و دوباره حرکت را تکرار کنید. این حرکت را ۱۰ تا ۱۵ بار انجام دهید. سپس بر پهلوی دیگر بخوابید و این حرکت را برای پای دیگرتان انجام دهید. اگر می‌خواهید در حین انجام این حرکت، کمی چرخش هم انجام دهید، پنجه پایی که بلند کرده‌اید را کمی به سمت زمین منحرف کنید.
بالا آوردن مستقیم پا در حالت دَمَر
در حالی که پاهایتان صاف هستند، بر روی شکم بخوابید. عضلات باسن و همسترینگِ یکی از پاهایتان را منقبض کنید و آن پا را به سمت سقف بلند کنید. پایتان را ۳ تا ۵ ثانیه در این حالت نگه دارید و حرکت را دوباره تکرار کنید. هر پا را ۱۰ تا ۱۵ بار بلند کنید و سپس این حرکت را بر روی پای دیگرتان انجام دهید.
چمباتمه به دیوار
در حالی‌که پاهایتان بر روی زمین قرار دارد و پاها به اندازه عرض شانه از یکدیگر باز شده‌اند، به صورتی بایستید که کمرتان به دیوار تکیه داده باشد. به آرامی زانوهایتان را خم کنید و کمر و لگن‌تان را چسبیده به دیوار نگه دارید. ۱۰ ثانیه در این وضعیت بمانید. توجه کنید که نباید زانوهایتان را بیش از حد خم کنید. بعد از 10 ثانیه به حالت ایستاده برگردید و حرکت را تکرار کنید.
اقدامات پیشگیرانه
برای پیشگیری از ورم زانو :
- هنگام بازی و شرکت در ورزش از چرخ دنده‌های ورزشی و ایمنی استفاده کنید.
- گرم شدن درست قبل از ورزش، بازی و رقص می‌تواند از آسیب دیدن ماهیچه‌ها و بافت‌های نرم اطراف زانو جلوگیری کند.
- برای جلوگیری از کشش بیش از حد عضلات و بهبود قدرت و انعطاف پذیری مفصل زانو، تمرینات کششی و قدرتی منظمی را برای عضلات اطراف زانو انجام دهید.
- چاقی به مفصل آسیب پذیر زانو فشار وارد می‌کند، بنابراین کاهش وزن ممکن است به کاهش فشار کمک کند.
- فشار مداوم روی زانو قرار ندهید.
- هنگام انجام ورزش‌های تماسی از زانو بند الاستیکی استفاده کنید.
