گزگز دست و پا به علت آسیب عصب، دیسک کمر، دیابت، کمبود ویتامین‌ B و …

احساس گزگز و مورمور شدن اندام‌ها به معنای از دست دادن حس لمس در دست و پا است. اگر شما احساس سوزش یا گزگز می‌کنید، احتمالاً علائم دیگری مانند ضعف یا درد شدید در ناحیه آسیب دیده خود را نیز تجربه می‌کنید. مشکل گزگز دست و پا یک موضوع بسیار شایع است و معمولاً به مدت کوتاهی اتفاق می‌افتد، بنابراین نیازی به نگرانی زیاد نیست. اما اگر به طور مداوم این احساس را تجربه می‌کنید، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق این مشکل را تشخیص دهد. این ممکن است نشانه اولیه یک مشکل سلامتی جدی باشد که نیاز به درمان دارد. گزگز در پا و دست‌ها ممکن است باعث عدم راحتی شما شود، اما با استفاده از روش‌های درمانی ساده می‌توانید به راحتی از این مشکل خلاص شوید. در این مقاله به روش‌های درمانی گزگز در پا و دست اشاره شده است که می‌تواند به شما کمک کند.

علت گزگز دست و پا 

علت‌های زیادی برای گزگز دست و پا وجو دارد که از مهم‌ترین آن‌ها به کم اهمیت‌ترینشان به ترتیب در این قسمت آورده شده‌ است.

رادیکولوپاتی کمر و گردن 

اگر دیسک مهره‌ای ستون فقرات دچار بیرون زدگی شود و به ریشه عصبی موجود در قسمت پایین کمر یا گردن شما فشار بیاورد، ممکن است احساس بی‌حسی و گزگز در پایین کمر، باسن، پاها، بازوها و دست‌ها کنید. اگر علائم درد و یا گزگز دست و پا پس از نشستن و یا انجام فعالیت‌های خاص بدتر شود، برای تسکین درد عصب باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد.

سیاتیک 

دیسک به طور معمول دلیل فشرده‌سازی عصب سیاتیک است. دلایل احتمالی دیگر سیاتیک شامل خار استخوان، فشار تومور یا آبسه بر روی عصب، دیابت یا تنگی کانال نخاعی کمر است.

سندرم تونل کارپ 

تحریک عصب میانی که از طریق مچ دست به داخل دست و انگشتان کشیده می‌شود، می‌تواند باعث درد، بی‌حسی، گزگز و تورم شود که این وضعیت به عنوان سندرم تونل کارپ شناخته می‌شود. افرادی که به حرکات تکراری دست مشغول هستند، مانند تایپیست‌ها، نقاشان و کارگران خط مونتاژ، ممکن است به این سندرم مبتلا شوند. با استفاده از درمان‌های کایروپراکتیک، درمان دستی و تمرینات بازتوانی، می‌توانند بهبود یابند و از درد و مشکلات دستی خود راحت شوند.

تنگی ستون فقرات

باریک شدن فضاها در ستون فقرات می‌تواند باعث فشرده شدن اعصابی شود که از ستون فقرات شما عبور می‌کنند. علائم تنگی نخاع شامل ضعف عضلانی، درد و بی‌حسی و گزگز در ناحیه پایین کمر و یا گردن است. ساییدگی و پارگی ناشی از افزایش سن و آرتروز از مهم‌ترین دلایل تنگی نخاع هستند.

سندرم ایلیوپسواس 

صدمه به عضلات قدامی ران به دلیل بورسیت یا التهاب مفصل که باعث درد، التهاب، گزگز دست و پا و سفتی می‌شود ممکن است سندرم ایلیوپسواس تشخیص داده شود. برخی از افرادی که در اکثر اوقات روز می‌نشینند، قبلاً جراحی مفصل ران، بورسیت یا سایر موارد را داشته‌اند مستعد ابتلا به درد ایلیوپسواس هستند.

علل ناشی از نوروپاتی‌های محیطی 

برخی از دلایل احتمالی نوروپاتی محیطی که منجر به بی‌حسی بازو یا پا یا گزگز شدن به عنوان علائم رایج می‌شود:

• نوروپاتی محیطی دیابتی (دیابت نوع 1 یا 2) باعث ایجاد گزگز در (پا و دست) می‌شود.
• نوروپاتی الکلی: نوشیدن بیش از حد الکل، باعث سوزش پا و گزگز می‌شود.
• آرتریت روماتوئید: این بیماری التهابی باعث تورم و احساس گرمی مفاصل دست و یا پاها، خشکی مفصل در صبح‌، گزگز دست و پا می‌شود.
• کمبود ویتامین B 12: علائم این عارضه شامل ضعف ناشی از کم خونی، رنگ پریدگی، درد دهان و زبان، کاهش اشتها، گزگز پا و دست‌ها است.
• اورمیا (نارسایی کلیه): علائم این بیماری ضعف، یخ زدگی اورمی، خارش پوست (در سراسر بدن)، ورم (صورت پف کرده صبح)، گزگز در اندام‌های دست و پا، بوی بد ادرار است.
• بیماری لایم (منتشر شده): علائم این بیماری شامل خستگی و سردرد شدید، تغییرات رفتاری، گزگز دست و پا، مشکلات چشم، قلب یا مفاصل است.
• هپاتیت C: علائم این بیماری شامل گزگز در اندام‌ها و اغلب بدون زردی یا سایر علائم مربوط به کبد است.
• پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن (CIDP) التهاب اعصاب محیطی به دلیل پاسخ ایمنی غیر طبیعی است. بی‌حسی یا گزگز معمولاً از انگشتان پا یا انگشتان دست شروع می‌شود. ضعف دست و پا و خستگی شایع است.
• جذام: تا حد زیادی محدود به برخی از کشورهای جنوب آسیا و آفریقا است. علائم شامل رنگ‌دانه‌ای گرد روی اندام‌ها، گزگز دست (انگشتان) یا پا (انگشتان پا) و تغییر شکل اندام‌ها است.
• آمیلوئیدوز: علائم این بیماری شامل بزرگ شدن زبان، ورم قسمت فوقانی شکم، گزگز دست و پا است.
• آتاکسی فردریش: علائم این بیماری شامل عدم هماهنگی حرکات بدن، راه رفتن مبهوت کننده، لرزش هنگام ایستادن، اختلال در گفتار، گزگز دست یا پاها است.
• تب کنه کلرادو: این بیماری بعلت گزش کنه اتفاق می‌افتد: تب، حساسیت به نور، سردرد، درد شدید عضلانی، مشکل در راه رفتن و تنفس و گزگز اندام در این بیماری دیده می‌شود.
• سندرم پوئمس: شامل پلی نوروپاتی، ارگانومگالی، غدد درون ریز، گاموپاتی مونوکلونال و تغییرات پوستی است. علت آن نامشخص است. احساس گزگز و ضعف غیرمعمول پوست می‌تواند در اندام‌های هر دو طرف ظاهر شود.

اختلالات مغز و ستون فقرات 

اختلالات مختلف سیستم عصبی مرکزی (CNS)، که شامل مغز و نخاع است می‌تواند باعث بی‌حسی و گزگز در هر دو دست و هر دو پا شود.

• مولتیپل اسکلروزیس می‌تواند باعث بی‌حسی و گزگز در قسمت‌های مختلف بدن شود، اما به ندرت به صورت متقارن است.
• سکته مغزی می‌تواند باعث بی‌حسی ناگهانی یک طرف بدن، به عنوان مثال در بازو و پای چپ شود.

اختلالات ستون فقرات 

اختلالات نخاع یا ستون فقرات (مهره‌ها‌)، باعث بی‌حسی و گزگز در بازوها و یا پاها شود:

• آسیب نخاعی: آسیب‌های ستون فقرات گردنی منجر به فلج و بی‌حسی بازو و پا می‌شود. صدمات در سطح قفسه سینه، تنه و پاها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و صدمات کمر و ساکروم (یکی از استخوان‌های لگن خاصره) بر لگن و پاها تأثیر می‌گذارد. در بیش‌تر آسیب‌های نخاع، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع ظاهر می‌شود.
• تومورهای ستون فقرات نادر است، علائم به محل آن‌ها بستگی دارد و شامل کمر درد، درد بازو یا پا، ضعف، گزگز، فلج نسبی، گرفتگی و اسپاسم عضلات، مشکلات روده یا مثانه یا تغییر شکل ستون فقرات است. علائم می‎تواند به تدریج یا ناگهانی ایجاد شود.
• سیرنگومیلیا به یک کیست در نخاع اشاره دارد. علائم شامل درد، گزگز، سفتی در پشت، بالا تنه، بازوها و پاها است.
• کیست‌های عنکبوتیه نخاعی یا آراکنوئید کیست‌هایی در اطراف نخاع هستند که حاوی مایع مغزی نخاعی هستند. علائم آن‌ها درد پشت و پا و گزگز یا بی‌حسی در پاها یا دست‌ها است که با گذشت زمان بدتر می‌شوند.

اختلالات گردش خون 

علل گردش خون مختل که منجر به بی‌حسی بازو یا پا یا گزگز می‌شود:

• بیماری شریانی محیطی باریک شدن عروق به دلیل کلسیفیکاسیون آن‌ها (تصلب شرایین) است. پاهای مبتلا (یا بازوها) می‌توانند رنگ پریده، با تغییر رنگ آبی یا قرمز، سرد یا دردناک، گزگز کنند یا بی‌حس باشند.
• بیماری برگر (بوگر) معمولاً این بیماری ناشناخته در اثر نیکوتین در افراد سیگاری ایجاد می‌شود و باعث بروز علائمی مانند درد، بی‌حسی و گزگز شدن دست و پا می‌شود که تمامی این علائم با ترک سیگار، استراحت کافی و ورزش کردن تسکین می‌یابد. ممکن است زخم در انگشتان دست و پا نیز ظاهر شود.
• بیماری رینود جایی است که عروق انتهای دست و پا ناگهان باریک شده و خون‌رسانی را محدود می‌کنند. ممکن است در اثر سرما یا استرس ایجاد شود اما علت دقیق آن مشخص نیست.
• سرمازدگی: رنگ پریدگی مایل به آبی، گزگز انگشتان دست و انگشتان پا، بینی و گوش به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در دمای پایین. این ممکن است در سرماخوردگی و لرزهای قبل از ایجاد سرمازدگی دیده شود.
• پلی‌آرتریت ندوزا :نوعی واسکولیت (التهاب رگ) است که بر عروق با اندازه متوسط ​​تأثیر می‌گذارد. علائم آن تغییرات دردناک پوست در پاها، فلج نسبی اندام، گزگز دست و پا، تب و کاهش وزن است.
• واسکولیت نکروزان مزمن یک واسکولیت نادر است که بر دیواره‌های شریانی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تب، لکه‌های قرمز در اندام‌ها، بی‌حسی و گزگز انگشتان پا و دست‌ها می‌شود.

درمان گزگز دست و پا 

این درمان بر شناسایی علت بیماری متمرکز است. اگرچه شرایط بسیار کمی به مداخله جراحی نیاز دارد خوش‌بختانه با اصلاح رژیم غذایی و استفاده از داروهای خانگی می‌توان بیش‌تر شرایط را کنترل کرد.

• مصرف میوه‌های تازه و سبزیجات برگ سبز را افزایش دهید. این غذاها سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند کلسیم و منیزیم هستند که برای سلامت اعصاب ضروری هستند. از غذاهای فرآوری شده و تصفیه شده خودداری کنید. این غذاها در جذب مواد مغذی حیاتی توسط بدن اختلال ایجاد می‌کنند.
• غذاهای غنی از ویتامین B بیش‌تر بخورید: برای جلوگیری از بی‌حسی همراه با احساس گزگز در پا و دست، مصرف غذاهای غنی از ویتامین‌های گروه B، به ویژه ویتامین B6 و ویتامین B12 بسیار ضروری است. هر دو ویتامین برای عملکرد عصبی سالم برای شما بسیار مهم است در حالی که کمبود این ویتامین‌های B می‌تواند منجر به بی‌حسی و گزگز برخی از قسمت‌های بدن مانند بازوها، دست ها و پاها و انگشتان شود.
• بیمارانی که از بیماری‌های مزمن مانند دیابت رنج می‌برند، از پلی نوروپاتی رنج می‌برند که ممکن است به صورت بی‌حسی در اندام‌ها ظاهر شود. گیاهانی مانند دارچین و زعفران را در رژیم غذایی خود بگنجانید. دارچین به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند و در نتیجه دیابت را کنترل می‌کند در حالی که زعفران اثر مفیدی بر اعصاب دارد.
• ورزش منظم و تغییر وضعیت به طور مکرر از فشار بی‌رویه به اعصاب جلوگیری کرده و از بروز گزگز و بی‌حسی در اندام‌ها می‌کاهد.
• ناحیه بی‌حس خود را بالاتر از بدن نگه دارید: به منظور کاهش بی‌حسی و گزگز در پاها و دست‌ها که به دلیل گردش خون ضعیف ایجاد می‌شود، بنابراین می‌توانید دست یا پای گزگز شده را بالاتر از بدن نگه دارید. شما به سادگی ناحیه بی‌حس خود را برای مدتی بالا می‌برید تا به بهبود گردش خون کمک کند. به محض این‌ که خون به ناحیه بی‌حس شما سرازیر شود، به شما کمک می‌‌کند تا ناحیه بی‌حس شما به حالت عادی برگردد، بنابراین بی‌حسی و احساس گزگز از بین می‌رود. با استفاده از این تمرین ممکن است پاها و دستان خود را روی چند بالش قرار دهید، که باعث می‌شود آن‌ها را بالا نگه دارید.
• کمپرس گرم: کمپرس گرم نه تنها به شما در درمان گزگز دست و پا کمک می‌کند بلکه استفاده از آن نیز بسیار آسان است. کمپرس گرم قادر است خون جریان یافته به ناحیه بی‌حس شما را افزایش دهد. به علاوه استفاده از کمپرس گرم به آرام شدن اعصاب و عضلات در ناحیه بی‌حس کمک می‌کند.
• ماساژ درمانی را اعمال کنید. ماساژ درمانی اولین درمان از 15 درمان خانگی برای بی‌حسی و گزگز در پا و دستان شما است. این روش درمانی موثر در افزایش گردش خون است بنابراین بی‌حسی و احساس گزگز را کاهش می‌دهد. علاوه بر این هم‌چنین به شما کمک می‌کند تا عضلات و اعصاب را تقویت کرده و در نتیجه عملکرد کلی آن‌ها را تسریع کنید.
• از تنباکو، الکل و چای خودداری کنید. این غذاها حاوی محرک‌هایی هستند که تمایل به بارگذاری بیش از حد سیستم عصبی و کاهش استفاده موثر از آنزیم‌های عصبی دارند که هم‌چنین می‌تواند باعث گزگز دست و پا شود.
• برای آزادسازی فشار ناشی از عضله، ساختار استخوانی یا تاندون بر روی بافت عصبی، ممکن است مداخله جراحی مورد نیاز باشد.

چگونه متخصص فیزیوتراپی یا طب فیزیکی می‌تواند به درمان گزگز دست و پا کمک کند؟ 

درمان گزگز دست و پای شما بستگی دارد به تشخیص و مدیریت آسیب‌های عصبی که فیزیوتراپیست‌ها تخصص خاصی در این زمینه دارند. برای تشخیص آسیب عصبی، ابتدا با گرفتن شرح حال دقیق و انجام یک معاینه عینی جامع اقدام می‌شود. پزشک ممکن است پس از بررسی‌های اولیه، آزمایش‌های بیشتری مانند آزمایش نوار عصب و عضله را برای تأیید وجود عصب فشرده شده و تعیین میزان آسیب عصب توصیه کند.

درمان فیزیوتراپی مناسب بستگی به تشخیص دارد و ممکن است شامل روش‌های مختلفی مانند رسیدگی، هماهنگی، کشش‌ها، ماساژ و اصلاح کارهای روزمره باشد. فیزیوتراپیست‌ها از روش‌های درمانی مبتنی بر شواهد استفاده می‌کنند تا به کاهش احساس گزگز، بهبود احساس و بازگرداندن عملکرد کامل شما کمک کنند. در صورت عدم درمان، فشرده‌سازی عصب می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. بنابراین، مشاوره با یک فیزیوتراپ برای مداخله زودهنگام و بازگشت کامل عملکرد بسیار اهمیت دارد.