آرتروز زانو (ساییدگی و تخریب مفصل): درمان و کنترل درد

زانو یکی از مفاصلی است که بیشترین موارد ابتلا به آرتروز در آن مشاهده می‌شود. آرتروز به معنای تحلیل رفتن غضروف محافظی است که به طور طبیعی روی استخوان‌ها را می‌پوشاند. وقتی این غضروف محافظ استخوان تحلیل و از بین می‌رود، نقاطی از خود استخوان و بدون محافظ در معرض دید قرار می‌گیرند. وقتی مناطق وسیعی از استخوان بدون غضروف باقی می‌مانند، هنگام ایستادن و راه رفتن روی هم ساییده می‌شوند. این عارضه را آرتروز “استخوان روی استخوان” می‌گویند و معمولاً منجر به بروز درد می‌شود. آرتروز زانو می‌تواند تنها در یک قسمت از زانو و یا در کل زانو دیده شود. آرتروز ممکن است در ناحیه زیر کاسه زانو (کشکک) یا انتهای استخوان فمور (استخوان ران) و درشت نی (استخوان ساق پا) مشاهده شود. این عارضه می‌تواند بیشتر در سمت داخلی زانو یا سمت خارجی زانو باشد. قسمت داخلی یا مدیال و استخوان ران در ناحیه کشکک (زیر کاسه زانو) دو منطقه شایع برای بروز ساییدگی غضروف (آرتروز) هستند. اگرچه وقتی این ساییدگی ایجاد می‌شود، اغلب بیش از یک قسمت از زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

اگر از آرتروز زانو رنج می‌برید، فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش درد، تورم و خشکی ناشی از آرتروز زانو و همچنین می‌تواند به بهبود عملکرد مفصل زانو کمک کند؛ اما به یاد داشته باشید، بهبودی از آسیب شامل یک روند مداوم و پیوسته می‌باشد و یک شبه اتفاق نمی‌افتد. چیزی که خیلی مهم است این است که برای رسیدن به نتیجه صبور باشید و در تمام مراحل، به صدای بدن خود گوش دهید.

انواع آرتروز زانو 

استئوآرتریت

آرتروز زانو یا استئوآرتریت، یکی از عوامل اصلی درد زانو است و اغلب افراد بالای 40 سال و ورزشکاران سابق را تحت تأثیر قرار می‌دهد که در جوانی آسیب‌دیدگی زانو داشته‌اند. این بیماری تدریجی و دردناک غضروف مفصلی و استخوان زیر غضروفی را تخریب می‌کند، که علت آن می‌تواند افت کیفیت مایع سینوویال که مفاصل را روان می‌کند، باشد.

با نازک شدن غضروف، استخوان‌ها به یکدیگر برخورد می‌کنند و لایه‌ی پوششی مفاصل که پر از اعصاب است، حساسیت به درد را تجربه می‌کند. در مراحل اولیه آرتروز زانو، درد و خشکی زانو در صبح یا بعد از یک فعالیت شدید ممکن است احساس شود، اما این درد معمولاً در کمتر از یک ساعت برطرف می‌شود.

آرتریت روماتوئید زانو 

آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) زانو می‌تواند مفاصل زانو را در دو طرف بدن تحت تأثیر قرار دهد. در آرتریت روماتوئید، سلول‌های بدن به بافت‌های خود حمله می‌کنند. آرتریت روماتوئید زانو سه تا پنج برابر بیشتر از مردان در زنان مشاهده شده و اغلب در سنین 20 تا 50 سالگی ظاهر می‌شود.

با گذشت زمان، آرتریت روماتوئید می‌تواند باعث تحلیل و از بین رفتن غضروف‌های زانو، تورم در سینوویوم و مایع اضافی در زانو (آب آوردن زانو) شود. در مراحل پیشرفته‌تر، استخوان‌ها ممکن است به یکدیگر ساییده شوند.

علائم آرتروز زانو 

صرف‌نظر از نوع آرتروز زانو، علائم آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد زانو در هنگام ایستادن، راه رفتن در فواصل کوتاه یا بالا یا پایین رفتن از پله‌ها
• شروع درد و یا خشکی زانو در هنگام حرکت و بلند شدن از حالت نشسته
• احساس خشکی در زانو در صبح که ممکن است با شروع حرکت و کمی راه رفتن فروکش کند
• تورم و آب آوردن در یک یا چند قسمت از زانو
• هنگامی که از زانوی خود استفاده می‌کنید، احساس خش‌خش یا احساس خردشدگی در زانو دارید.

تشخیص 

برای تشخیص آرتروز زانو و نوع بیماری، پزشک ممکن است از انواع ابزارهای تشخیصی از جمله بررسی سابقه بیمار، معاینه فیزیکی، آزمایش خون و عکس‌برداری رادیولوژی استفاده کند. وقتی عکس رادیوگرافی طبیعی به نظر می‌رسد اما آرتروز هنوز مشکوک است، با انجام MRI می‌توان به جزئیات بیشتری دست یافت. همچنین از آرتروسکوپی ممکن است برای وارسی مستقیم مفصل استفاده شود. در طی این روش، جراح دوربین کوچکی را در داخل مفصل قرار می‌دهد و بدون نیاز به ایجاد یک برش بزرگ، به واضح‌ترین شکل ممکن می‌تواند داخل مفصل را ببیند. این روش تشخیصی فقط در شرایط خاص استفاده می‌شود، زیرا اگرچه برش کوچکی ایجاد می‌شود، اما یک روش تهاجمی محسوب می‌شود.

درمان آرتروز زانو

گزینه‌های مختلفی برای درمان غیر جراحی آرتروز زانو وجود دارد، انتخاب و انجام این گزینه به این موارد بستگی دارند: تا چه حد بیماری پیشرفت کرده است؛ چند مفصل درگیر است؛ سن بیمار، سطح فعالیت بیمار و سایر شرایط و بیماری‌های که بیمار ممکن است دچار باشد. آیا دست غالب تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته است یا خیر؛ اهداف شخصی و چگونگی ساختار محافظتی خانه بیمار؛ و توانایی بیمار در درک درمان و همراهی کردن در یک برنامه درمانی. پیروی از یک برنامه ورزشی تجویز شده نیز می‌تواند به بهبود قدرت و دامنه حرکتی در مفصل آسیب دیده کمک کند.

داروها 

اگرچه برخی داروها می‌توانند علائم را تسکین دهند، اما نمی‌توانند به بازیابی غضروف مفصل کمکی کنند یا آسیب معکوس ایجاد کنند. داروهای ضدالتهاب بیشترین استفاده را برای این بیماری دارند زیرا مانع از تولید مواد شیمیایی در بدن می‌شوند که باعث تورم و درد مفصل می‌شود. این داروها شامل داروهای بدون نسخه پزشک مانند آسپرین و ایبوپروفن و همچنین داروهای تجویز شده‌ی خاصی می‌باشند. استامینوفن یک داروی ضدالتهاب نیست اما می‌توان از آن برای تسکین درد آرتروز زانو استفاده کرد. وقتی علائم روماتیسم مفصلی با این روش‌های درمانی به میزان کافی کنترل نشود، ممکن است داروهای اضافی دیگری برای اصلاح این بیماری و داروهای ضد روماتیسمی تجویز شود. این داروها که مخصوص جلوگیری از تخریب مفاصل در سیستم ایمنی بدن طراحی شده‌اند، خطرات و مزایای مختلفی را در بردارند که باید در مورد آن‌ها با پزشک صحبت کرد.

تزریق 

از تزریق‌ها ممکن است در صورت عدم موفقیت و نتیجه‌گیری از مصرف داروهای ضدالتهاب استفاده شود. تزریق‌ها که معمولاً حاوی داروهای بی‌حس‌کننده (مشابه نواکائین) و یک استروئید هستند، می‌توانند به مدت چند هفته یا حتی ماه‌ها تسکین‌دهنده درد باشند. این تزریق‌ها را می‌توان تکرار کرد، اما فقط چند بار زیرا عوارض جانبی احتمالی را در پی دارند از جمله بی‌رنگ شدن پوست، ضعیف شدن تاندون‌ها و رباط‌ها یا عفونت. انواع دیگر تزریقاتی که می‌توان استفاده کرد، مکمل روان‌ساز (Viscosupplementation) می‌باشند. مکمل روان‌ساز ماده‌ای به نام هیالورونیک اسید است و بخشی طبیعی از مایع مفصل می‌باشد که مفاصل دچار آرتروز، مقدار کمتری از این مایع را می‌سازند. به نظر می‌رسد برای برخی از افراد این مسئله کمک کننده باشد، هرچند مطالعات اخیر نشان داده است که این تزریق ممکن است به اندازه آنچه تصور می‌شد مؤثر واقع نشده است.

فیزیوتراپی 

فیزیوتراپی یک روش درمانی است که معمولاً برای درمان آرتروز زانو توصیه می‌شود. در جلسات فیزیوتراپی، فیزیوتراپیست با شما مشورت می‌کند تا اطلاعاتی در مورد سابقه‌ی مشکل شما، عواملی که باعث درد و تسکین درد می‌شوند و همچنین در مورد سابقه پزشکی گذشته‌ای که ممکن است در بروز مشکل کلی مؤثر باشد، جمع‌آوری کند. در این ارزیابی، ممکن است فیزیوتراپیست از شما بخواهد تمرینات سبکی مانند ایستادن روی یک پا، راه رفتن یا پرش را انجام دهید تا بتواند دامنه حرکت شما و میزان آسیب‌دیدگی شما را بهتر درک کند.

پس از ارزیابی و تشخیص، فیزیوتراپیست یک برنامه درمانی را برای شما تهیه می‌کند. وی در مورد روش‌های بازیابی و تقویت نیرو و حرکت در پا و زانوی شما مشاوره‌هایی ارائه می‌دهد تا بتوانید به‌خوبی بهبود پیدا کنید. فیزیوتراپی با تقویت عضلات و بهبود روش و نحوه انجام برخی از فعالیت‌های روزمره‌تان شروع خواهد شد که این کارها بخشی از فشار را از زانوی شما برمی‌دارد. همچنین فیزیوتراپیست تمریناتی را به شما معرفی می‌کند که باید در خانه انجام دهید و به شما نشان می‌دهد که چگونه آن‌ها را با خیال راحت و بدون خطر انجام دهید. ممکن است در دوره بهبودی هنگام استفاده از عصا، واکر یا وسایل ارتوپدیک، بهتر باشد.

روش‌های درمان غیرفعال 

روش‌های زیادی برای درمان آرتروز وجود دارد. دو روش رایج شامل روش‌های درمانی غیرفعال و فعال می‌باشند. گزینه‌های غیرفعال معمولاً درمان‌هایی هستند که از خارج از بدن دریافت می‌کنید، مانند:

• گرما درمانی: گرما درمانی جریان خون را افزایش می‌دهد و از این رو برای کاهش خشکی مفاصل زانو و سفتی عضلات اطراف زانو مؤثر است. یک نمونه از گرما درمانی، قرار دادن یک پد گرم‌کننده بر روی مفصل زانو می‌باشد تا از این طریق به تقویت گردش خون کمک کند.
• سرما درمانی: سرما درمانی می‌تواند به کاهش تورم کمک کند. به عنوان مثال می‌توانید یک کمپرس سرد (کیسه یخ) بر روی مفصل زانوی خود قرار دهید.
• آب‌درمانی یا هیدروتراپی: در روش آب‌درمانی، از آب گرم برای کاهش علائم آرتروز زانو استفاده می‌شود. آب گرم می‌تواند به شل شدن عضلات شما کمک کند که این خود به کاهش درد و تسهیل حرکت کمک می‌کند. حتی ممکن است برخی از درمانگران انجام برخی از تمرینات سبک را در آب توصیه کنند.
• لیزر درمانی: لیزر درمانی یک درمان مؤثر و غیرتهاجمی برای آرتروز است که در آن از نور کم برای کمک به کاهش تورم، التهاب و درد مفاصل آسیب دیده استفاده می‌شود.
• اولتراسوند تراپی: در اولتراسوند تراپی از امواج صوتی برای درمان مشکلات و بیماری‌ها، به ویژه التهاب ناشی از جراحات استفاده می‌شود. اولتراسوند می‌تواند گرما را به بافت‌های عمیق برساند که این امر می‌تواند به افزایش گردش خون و بهبودی کمک کند.
• تحریک الکتریکی: تحریک الکتریکی نوعی روش درمانی است که در آن از پالس‌های الکتریکی برای تشویق و تقویت حرکت عضلات استفاده می‌کند. جریان‌های الکتریکی خفیف، عضلات یا اعصاب را هدف قرار داده و به آن‌ها سیگنال‌هایی ارسال می‌کنند که آن‌ها را وادار به انقباض می‌کند. انقباضات مکرر، سبب بهبود جریان خون شده و به بهبود آسیب‌ها کمک می‌کند.

روش‌های درمانی فعال برای آرتروز زانو 

روش‌های درمانی فعال معمولاً به درمان‌هایی اشاره دارند که در داخل بدن اتفاق می‌افتد. درمان فعال زمانی رخ می‌دهد که بیمار به طور مستقیم و فعال درگیر درمان باشد.

برخی از نمونه‌ها عبارت‌اند از:

• تمرینات تقویت کننده: فیزیوتراپیست شما تمرینات خاصی را به شما آموزش می‌دهد که می‌توانید در خانه برای تقویت عضلات انجام دهید. تمرین عضلات پا می‌تواند به تقویت مفاصل زانوی شما کمک کند. تقویت این عضلات به تنهایی می‌تواند به کاهش درد ناشی از آرتروز زانو کمک کند.
• تمرینات انعطاف‌پذیری: از آنجا که آرتروز زانو اغلب حرکت را برای فرد دشوار می‌کند، تمرینات انعطاف‌پذیری بسیار مهم هستند. انجام مرتب چنین تمریناتی می‌تواند به افزایش دامنه حرکت، انعطاف‌پذیری زانوها و بازگرداندن عملکرد طبیعی مفصل زانو کمک کند.

جراحی 

هنگامی که روش‌های درمانی غیرجراحی نتایج مطلوبی به همراه نداشته باشند، ممکن است به گزینه‌های جراحی روی آورده شود. برای مواردی مانند آرتروز زانو، انجام جراحی تعویض جزئی یا کامل مفصل زانو می‌تواند بهبود قابل توجهی در علائم بیماری ایجاد کند. انتخاب مناسب نوع جراحی برای هر فرد، به عوامل متعددی اعم از شدت بیماری، شرایط و بیماری‌های همراه، سن بیمار، اهداف درمان، سطح فعالیت و ساختار خانوادگی بیمار بستگی دارد. پزشک ارتوپد، گزینه‌های مختلف جراحی را با شما مورد بررسی قرار داده و به شما راهنمایی می‌کند که کدام یک از این گزینه‌ها بیشترین توانایی را برای کاهش درد بلند مدت و بازگشت به فعالیت‌های روزمره شما دارند.

پس از جراحی، یک فیزیوتراپیست ماهر و متخصص، به شما کمک می‌کند تا فرآیند بهبودی خود را به حداکثر برسانید. مدت زمان لازم برای بهبودی، بسته به شدت جراحی و عوامل مختلف، متفاوت است. اکثر افراد تقریباً سه ماه پس از جراحی و تعویض کامل مفصل، قادر به انجام بیشتر فعالیت‌های روزانه خود می‌شوند (البته برخی فعالیت‌ها ممکن است محدود شود).