آیا گرفتگی عضلات عارضه‌ای جدی است؟ علت و درمان

گرفتگی عضله یا اسپاسم، انقباضات ناگهانی و غیرارادی عضلات است که معمولاً با درد همراه است و می‌تواند باعث محدودیت تحرک شود. این مشکل می‌تواند بر روی بیشتر عضلات بدن تأثیر بگذارد، اما بیشتر در کمر و شانه‌ها مشاهده می‌شود. علت اصلی گرفتگی عضله، آسیب به عضلات، استفاده بیش از حد عضله، عدم تعادل الکترولیت و از دست دادن آب در بدن است، اما ممکن است به دلایل دیگری نیز ایجاد شود. اگرچه بیشتر گرفتگی عضلات موقتی هستند، اما در برخی موارد ممکن است دوباره دچار اسپاسم شوید که در این صورت بهتر است از کمک پزشکی استفاده کنید.

برای درمان گرفتگی عضله، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. از جمله روش‌های مؤثر، کمپرس گرم و سرد، دارو، ورزش، ماساژ و روش‌های دیگر می‌تواند باشد. کمپرس گرم و سرد باعث کاهش درد و التهاب می‌شود و می‌تواند بهبودی سریع‌تر را به همراه داشته باشد. در صورت نیاز، پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب و مسکن درد را تجویز کند. همچنین ورزش‌هایی که به عضلات کمک می‌کنند کشیدگی را کاهش دهند، می‌تواند مفید باشد. ماساژ نیز می‌تواند باعث کاهش گرفتگی عضله شود و بهبودی سریع‌تر را به همراه داشته باشد.

دلایل گرفتگی عضلات

علت موقت گرفتگی عضلات ممکن است به دلیل استفاده‌ی بیش از حد عضله یا یک مشکل پزشکی باشد. بنابراین، اگر اسپاسم شدید و مداوم شود، باید بلافاصله به یک متخصص مراجعه کنید. شایع‌ترین دلایل اسپاسم عضلات عبارتند از:

• کمبود مواد معدنی: گرفتگی عضلات در افرادی که کمبود کلسیم، پتاسیم، سدیم و منیزیم دارند شایع است. در این حالت، پزشکان معمولاً شل کننده‌های عضلانی حاوی این مواد معدنی را تجویز می‌کنند.
• کمبود آب بدن: از دست دادن بیش از حد آب (کمبود آب) عامل دیگری است که می‌تواند باعث اسپاسم و گرفتگی عضلات شود. افزایش گرفتگی عضلات، به ویژه پس از ورزش، به کمبود آب بدن بستگی دارد. با این حال، هوای گرم و مرطوب نیز می‌تواند باعث کم آبی بدن شود و منجر به گرفتگی عضله شود.
• جریان خون ناکافی: جریان خون ناکافی در پاها، به ویژه در افراد فعال که به طور منظم ورزش می‌کنند، ممکن است منجر به انقباضات بسیار شدید شود. فرد ممکن است در هنگام ورزش، پیاده روی یا شرکت در فعالیت‌های دیگر گرفتگی عضلانی را تجربه کند.
• گرفتگی اعصاب: فشرده شدن اعصاب ستون فقرات (فشرده سازی عصب نخاعی) دلیل دیگر انقباضات عضلانی در پاها است. درد در پاها اغلب در پیاده روی‌های طولانی بیشتر احساس می‌شود.
• استفاده بیش از حد از ماهیچه‌ها: در افرادی که مشاغلی دارند که باعث استفاده بیش از حد عضلات گردن، شانه و کمر می‌شود مانند چمن زنی، بیل زدن برف و غیره، گرفتگی عضلات را می‌توان مشاهده کرد. این گرفتگی‌ها معمولاً هنگامی که از فعالیت زیاد جلوگیری شود، خود به خود برطرف می‌شوند. فعالیت‌هایی که باعث می‌شود عضلات برای مدت طولانی در همان وضعیت نگه داشته شوند، مانند ساعت‌ها نشستن روی کامپیوتر، می‌تواند باعث کشش عضلات شود.
• تعدادی از اختلالات مانند چاقی و غیره: چاقی که باعث تنش و استرس در عضلات اصلی بدن می‌شود، مهمترین علت انقباضات در عضلات پایین و فوقانی گردن است. افراد مبتلا به دیابت، کم خونی، مشکلات تیروئید و بیماری‌های کلیوی در معرض خطر هستند.
• بیماری های مربوط به سیستم عصبی: آسیب نخاعی، مولتیپل اسکلروزیس و اختلالات سیستم عصبی مانند آمیوتروفیک اسکلروز بیشتر با گرفتگی عضلات در ارتباط است.
• استفاده مکرر از تعدادی از داروها: گاهی اوقات، عوارض جانبی برخی از داروها ممکن است شامل گرفتگی عضلات باشد. داروی دونپزیل که در درمان بیماری آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرد، داروهای فشار خون بالا مانند نيفيديپين، تعدادی از داروهای آسم مانند تربوتالین، ممکن است باعث اسپاسم عضلات شود. داروهای ادرار آور مانند فورزماید، آب را از بدن جدا می‌کنند و باعث کمبود آب و گرفتگی عضله در بدن می‌شوند.

انواع گرفتگی عضلات 

گرفتگی عضله ممکن است بسته به ناحیه آسیب دیده متفاوت باشد. متداول‌ترین انواع اسپاسم و گرفتگی عضلات را می‌توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:

گرفتگی عضلانی واقعی

علت آن فعالیت بیش از حد اعصاب است که عضلات را تحریک می‌کند. آنها می‌توانند یک عضله یا یک گروه کامل از عضلات را بپوشانند. خستگی عضلات، آسیب دیدگی، استفاده بیش از حد از عضلات می‌تواند باعث گرفتگی عضلات واقعی شود. گرفتگی عضلانی که در افراد مسن اتفاق می‌افتد و باعث بیدار شدن از خواب می‌شود نیز در این دسته در نظر گرفته می‌شود. از بین رفتن آب بدن، کمبود سدیم در بدن از دیگر دلایل گرفتگی واقعی عضله است.

نوع کزازی گرفتگی و اسپاسم 

در نتیجه‌ی فعالیت همه سلول‌های عصبی بدن رخ می‌دهد. مقدار کم کلسیم و پتاسیم، فعالیت عضلات عصبی را بسیار افزایش می‌دهد. گرفتگی عضلات در دست‌ها و مچ‌ها اغلب به دلیل سطح پایین کلسیم است. اغلب نمی‌توان این نوع گرفتگی عضلات را از گرفتگی واقعی جدا کرد.

گرفتگی دیستونیک 

این مسئله به احتمال زیاد در افرادی رخ می‌دهد که بیش از حد عضله دارند یا از عضلات در جهت مخالف حرکت مورد نظر استفاده می‌کنند. استفاده بیش از حد از دست و مچ که به اسپاسم نویسنده معروف است در این دسته گنجانده شده است.

گرفتگی عضله در ناحیه کمر 

اسپاسم عضلات کمر بیشتر در افرادی ایجاد می‌شود که بارهای سنگینی برمی‌دارند یا در افرادی که ورزش‌هایی با حرکات شدید جسمی انجام می‌دهند. این موضوع می‌تواند باعث محدودیت تحرک فرد شود و باعث احساس ناراحتی و اریبی در حرکت شود. فشار اصلی بر روی عضلات کمر دلیل اصلی این اسپاسم است. عوامل دیگری مانند نداشتن عضلات و رباط‌های کافی در ناحیه کمر، باریک شدن کانال نخاع و افزایش سن نیز می‌توانند از دلایل ایجاد این مشکل باشند.

گاهی اوقات تغییر در فصول، رطوبت بیش از حد و گرمای شدید هوا می‌تواند باعث اسپاسم و گرفتگی عضلات در کمر شود. درمان این مشکل معمولاً با استفاده از کمپرس گرم صورت می‌گیرد. کمپرس گرم به مدت 20 دقیقه بر روی کمر قرار داده می‌شود تا احساس درد کاهش یابد.

گرفتگی عضله در اطراف گردن 

گرفتگی عضلات و اسپاسم گردن به عوامل مختلفی از جمله استفاده کم یا زیاد بالش در رختخواب، ساعت‌های طولانی کار مداوم روی میز و کار با رایانه و بسیاری از موارد دیگر بستگی دارد. همه این عوامل باعث ایجاد تنش در عضلات گردن و فشار بر اعصاب می‌شوند که نتیجه گرفتگی در عضلات گردن است. با علائمی مانند دشواری در حرکت دادن گردن یا حتی عدم توانایی بلند کردن سر همراه است. از کمپرس گرم در درمان استفاده می‌شود. اگر علائم تسکین نیابد، فیزیوتراپی بسیار مفید است و یا داروی شل کننده عضلات، از داروهای تسکین درد استفاده می‌شود.

گرفتگی عضله در شانه و بالای کمر

اسپاسم عضله، انقباض عضلات شانه‌ها و کمر با دلایل مختلف مانند کشیدگی، ضعف، تنش عضلانی و سرما است. کشیدگی ریشه‌های عصبی اطراف ستون فقرات ممکن است دلایل مختلفی مانند خستگی، استرس، افسردگی و حرکت ناگهانی عضلات ستون فقرات که برای مدت زمان طولانی تحرک نداشته است، دارد.

در درمان گرفتگی عضلات کمر و شانه علاوه بر استفاده از کمپرس گرم، روش‌های مختلفی مانند استفاده از کرم‌های موضعی که باعث گرم شدن و آرامش عضلات می‌شوند، ماساژ پشت و ستون فقرات، افزایش کلسیم و پتاسیم مصرفی را می‌توان امتحان کرد.

گرفتگی عضله در اطراف شانه‌ها 

فشرده سازی اعصاب گردن، فتق دیسک گردن، روماتیسم بافت نرم (فیبرومیالژیا)، نشستن طولانی مدت پشت میز، نشستن در حالت قوز پشت، اختلالات استقرار، می‌تواند باعث اسپاسم عضلات در شانه شود. بی حسی و درد گردن که به بازو و شانه گسترش می‌یابد و همراه با اسپاسم عضلانی است، معمولاً نشانه فتق دیسک گردن است.

درد، سفتی و عملکرد نامناسب عضلات در صورت فیبرومیالژیا ممکن است برای بیمار بسیار ناخوشایند باشد. گرفتگی شانه با روش‌هایی مانند ورزش منظم، فیزیوتراپی، کمپرس گرم و استراحت قابل درمان است.

علائم گرفتگی عضله 

نوع علائمی که بیمار برای اسپاسم عضلانی نشان می‌دهد، به عضله مربوط است. این بدان معناست که علائمی که در هنگام انقباضات در عضله اسکلتی دیده می‌شوند، ممکن است با علائمی که بیمار در ماهیچه‌های صاف مشاهده می‌کند، متفاوت باشد.

در کل، اسپاسم در عضلات اسکلتی زمانی رخ می‌دهد که عضلات کشیده شده یا بیش از حد استفاده شده باشند. این وضعیت باعث درد شدید هنگام انقباض عضله می‌شود و ممکن است یک برآمدگی یا عضله سفت را در زیر پوست احساس یا دید.

اگر این انقباضات درمان نشود، ممکن است باعث ضعف عضلانی، کاهش اندازه عضله و تغییرات نامنظم در احساسات شود. از طرف دیگر، برای عضلات صاف، نوعی درد شدید وجود دارد که اغلب شروع و متوقف می‌شود و علائم به این بستگی دارد که کدام اندام داخلی درگیر شود. گاهی این درد همراه با حالت تهوع و تمایل به استفراغ خواهد بود.

تشخیص اسپاسم و گرفتگی عضلات 

برای تشخیص گرفتگی عضلات، پزشک ممکن است در مورد علائم و شکایات شما سوال بپرسد. ممکن است پزشک از شما بخواهد برای اندازه گیری میزان پتاسیم و کلسیم در خون آزمایش خون بدهید. با اندازه گیری فعالیت عضلات با الکترومیوگرافی می‌توانید غیر طبیعی بودن عضلات را تشخیص دهید. برای کنترل وضعیت عضلات نخاع می‌توانید میلوگرافی نیز انجام دهید. شاید لازم باشد به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه شود زیرا ضعف عضلانی، اسپاسم، و از دست دادن احساس، نشانه‌های اختلالات سیستم عصبی است.

درمان‌ها 

گرفتگی‌های عضلانی آزار دهنده هستند و در موارد خیلی شدید، تا دقایقی قبل از تسکین دوام نمی‌آورند. اگر گرفتگی عضلانی دارید که بیش از 15 دقیقه طول می‌کشد، باید به پزشک مراجعه کنید. با این حال، برای افرادی که دچار گرفتگی شدید نیستند، درمان‌های خانگی خاصی وجود دارد که می‌تواند برای تسکین آنها استفاده شود.

کشش 

تحقیقات نشان داده است که کشش در ناحیه خاصی که دچار گرفتگی عضلانی است می‌تواند به تسکین درد کمک کرده و باعث آزاد سازی انقباضات شود. این امر به ویژه برای عضلات اسکلتی که در ناحیه گردن، ساق پا، پشت و ران وجود دارد، مفید است.

ماساژ 

دیده شده است که ماساژ یک روش عالی برای از بین بردن تنش عضلانی و همچنین افزایش جریان خون در یک منطقه است. ماساژ به شما کمک می‌کند تا علاوه بر کاهش درد، باعث کشش عضلات و برقراری ارتباط موثر اعصاب شود. جای تعجب نیست که چرا ماساژ آرامش بخش است؟

کاربرد گرما یا یخ

ثابت شده است که استفاده از گرما یا یخ در هنگام گرفتگی بسیار مفید است. ممکن است چند بار در روز کیسه یخ را روی ناحیه گرفتگی عضله قرار دهید در حالی که می‌توانید پد حرارتی را برای مدت زمان مشابه استفاده کنید. اما پس از استفاده از پد حرارتی، باید بلافاصله از کیسه یخ استفاده کنید. این به این دلیل است که پد حرارتی ممکن است باعث التهاب شود در حالی که استفاده از کیسه یخ بلافاصله باعث کاهش تورم می‌شود.

نوشیدن آب 

هرچقدر که این مسئله هنگام داشتن گرفتگی خنده دار به نظر برسد، به شما توصیه می‌شود تا بدن خود را مرطوب نگه دارید. همچنین، برای جلوگیری از گرفتگی عضلات، نوشیدن مقدار زیادی آب می‌تواند بسیار موثر باشد. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که میزان آب مورد نیاز در افراد مختلف متفاوت است.

ورزش ملایم 

هرچند فکر ورزش کردن هنگام گرفتگی عضلات دیوانه کننده به نظر می‌رسد، اما تاثیر عجیبی دارد. تحقیقات نشان داده است که این یک روش عالی برای تسکین درد و گرفتگی عضله است. با این حال، تمریناتی که انجام می‌دهید نباید حرکات سنگین باشد، در غیر این صورت ممکن است علت را بدتر کرده و باعث پارگی عضله شوید.