تحریک مغناطیسی مغز نوعی روش درمانی غیر تهاجمی است که برای تحریک عمیق مغز به کار برده می‌شود و امکان دارد در صورت عدم تأثیر روش‌های درمانی دیگر، به منظور درمان افسردگی شدید یا اختلال وسواسی اجباری مورد استفاده قرار گیرد.
روش تحریک مغناطیسی مغز که در حدود 30 سال پیش به عنوان درمان افسردگی شدید مورد استفاده قرار گرفت، در حال حاضر برای درمان اختلالات روانی مختلف و همچنین میگرن به کار می‌رود.
دلایل استفاده از تحریک مغناطیسی مغز
در حال حاضر، روش‌های درمانی پزشکی و روانشناختی موثری برای درمان اختلال وسواسی اجباری، افسردگی و دیگر عارضه‌های روانی وجود دارند. با این حال، در صورتی که بیمار به دنبال روش‌های جدیدی برای درمان علائم بیماری باشد و روش‌های درمانی متداول نتوانسته باشد بهبودی قابل توجهی را به او بخشیده، تحریک مغناطیسی مغز می‌تواند یک گزینه موثر باشد.
دلایل استفاده از تحریک مغناطیسی مغز شامل موارد زیر می‌شود:
- بیمار روش‌های درمانی متداول را استفاده کرده ولی بهبودی قابل توجهی حاصل نشده است.
- علائم اختلال وسواسی اجباری توسط روان‌درمانی و مصرف دارو بهبود پیدا نکرده باشند.
- روش‌های درمانی متداول جهت درمان میگرن تاثیری در تسکین درد مزمن نداشته باشند.
تحقیقات زیادی برای ارزیابی تأثیر تحریک مغناطیسی مغز برای درمان عارضه‌های دیگری مانند افسردگی کودکان، اختلال استرس پس از سانحه و اختلال دو قطبی انجام شده‌اند. با این حال، استفاده از این روش برای درمان عارضه‌های فوق هنوز دارای تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نمی‌باشد.
در ارتباط با استفاده از روش تحریک مغناطیسی مغز و یا استفاده از روش‌های جایگزین دیگر، بایستی با پزشک مشورت شود. بهتر است پیش از شروع هرگونه درمان، با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین گزینه درمانی برای شما تعیین شود.
انواع تحریک مغناطیسی مغز
دو نوع اصلی روش تحریک مغناطیسی مغز شامل تحریک مکرر مغناطیسی مغز و تحریک عمیق مغناطیسی مغز می‌باشند.
تحریک مکرر مغناطیسی مغز
تحریک مکرر مغناطیسی مغز به عنوان یک روش غیرتهاجمی در نظر گرفته می‌شود. در این روش، یک دستگاه کوچک مستقیماً بر روی جمجمه قرار می‌گیرد که دارای سیم‌پیچی است که یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند.
جریان الکتریکی درون دستگاه باعث تحریک سلول‌های مغزی (نورون‌ها) می‌شود و فعالیت آن‌ها را تغییر می‌دهد. فعالیت نورون‌ها به علائم بیماری‌هایی مانند اختلال وسواسی اجباری مرتبط است. تعداد جلسات درمانی مورد نیاز با استفاده از این روش به پروتکل درمانی بستگی دارد و قبل از شروع درمان، باید با پزشک مشورت شود.
تحریک عمیق مغناطیسی مغز
در روش تحریک عمیق مغناطیسی مغز نیز از یک سیم‌پیچ به طور مستقیم بر روی جمجمه استفاده می‌شود که سبب ایجاد میدان مغناطیسی می‌شود. بزرگترین تفاوت بین این دو روش تحریک مغناطیسی مغز این است که سیم‌پیچ مورد استفاده در روش تحریک عمیق مغناطیسی مغزی باعث می‌شود تا پالس عمیق‌تر به درون مغز نفوذ کند.
کاربرد تحریک مغناطیسی مغز
تحریک مغناطیسی مغز جهت درمان افسردگی شدید استفاده می‌شود. در سال 2013، سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از این روش را جهت درمان درد ناشی از سردرد میگرنی مورد تأیید قرار داده است. در سال 2018 نیز استفاده از تحریک عمیق مغناطیسی مغز برای درمان اختلال وسواسی اجباری توسط این سازمان مورد تأیید قرار گرفته است.
عارضه‌های دیگری که امکان دارد توسط تحریک مغناطیسی مغز درمان شوند عبارتند از:
- اختلال اضطراب
- بیماری آلزایمر
- درد مزمن
- بیماری پارکینسون
- اختلال استرس پس از سانحه
- توانبخشی سکته مغزی
- شیزوفرنی
- اختلال سوء مصرف مواد مخدر
استفاده از این روش بدون تأیید پزشک شامل درمان اوتیسم، فیبرومیالژیا و تینیتوس (وزوز گوش) می‌باشد. جهت ارزیابی تأثیر تحریک مغناطیسی مغز در درمان این عارضه‌ها به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز می‌باشد.
تأثیر تحریک مغناطیسی مغز
تأثیر این روش به نوع تحریک مغناطیسی مورد استفاده و عارضه تحت درمان بستگی دارد. برای مثال بر طبق تحقیقات انجام شده، تحریک مکرر مغناطیسی مغز برای درمان افسردگی مؤثر است، ولی امکان دارد این روش در درمان اختلال وسواسی اجباری دارای تأثیر کمتری باشد.
تأثیر تحریک مکرر مغناطیسی مغز
با وجود این که برخی از گزارشات حاکی از تأثیر تحریک مکرر مغناطیسی مغز در کاهش علائم اختلال می‌باشد، طبق تحقیقات انجام شده این روش به تنهایی و یا به همراه مصرف دارو در کاهش علائم اختلال وسواسی اجباری مؤثر نمی‌باشد.
امکان دارد تحریک مکرر مغناطیسی مغز با کاهش علائم افسردگی به طور غیر مستقیم سبب بهبود سلامت روانی افراد مبتلا به اختلال وسواسی اجباری شود.
تحریک مکرر مغناطیسی مغز یک روش ایمن و مناسب جهت درمان افسردگی مقاوم به درمان (که با اضطراب شدید همراه است)، محسوب می‌شود.
تأثیر تحریک عمیق مغناطیسی مغز
تحریک عمیق مغناطیسی مغز به عنوان یک روش درمانی برای بیماری‌های روانی، اثربخشی بیشتری نسبت به روش‌های دیگر دارد. سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از هر دو نوع تحریک مغناطیسی مغز برای درمان اختلال افسردگی شدید را تأیید کرده و تحقیقات زیادی در زمینه اثرات این روش‌ها بر درمان اختلال وسواسی اجباری و بیماری‌های دیگر مانند اختلال دو قطبی انجام شده است.
در مواردی که درمان اختلال وسواسی اجباری دشوار باشد، تحریک عمیق مغناطیسی مغز تأثیر قابل توجهی دارد. استفاده از این روش در افرادی که به درمان معمولی مقاوم هستند، منجر به بهبود قابل توجهی در علائم می‌شود. نتایج درمان در این افراد به مدت سه ماه ثابت و پایدار بوده است.
نکات قابل توجه در ارتباط با تحریک مغناطیسی مغز
جهت دستیابی به نتیجه رضایت‌بخش درمانی در جلسات تحریک مغناطیسی مغز نکات زیر بایستی در نظر گرفته شوند:
- پیگیری و ادامه جلسات درمانی. جهت مشاهده تاثیرات مورد نظر، به چندین جلسه درمانی در طول یک مدت زمان مشخص نیاز می‌باشد.
- پیروی از دستورات پزشک. در طول روند درمان بایستی از دستورات پزشک به طور کامل پیروی شود.
موارد احتیاطی در مورد تحریک مغناطیسی مغز
در صورت تمایل به استفاده از روش تحریک مغناطیسی مغز بایستی به موارد زیر توجه شود:
- موارد منع مصرف: بیمار بایستی از هر گونه موارد احتیاطی و منع استفاده از این روش درمانی اطلاع داشته باشد. برخی از افراد از جمله کسانی که از ایمپلنت فلزی در سر خود استفاده می‌کنند، نباید این روش درمانی را به کار ببرند. در صورت استفاده از هر گونه ایمپلنت، استنت، قطعات گلوله یا کلیپ آنوریسم نزدیک سر یا گردن بایستی به پزشک اطلاع داده شود.
- عدم وجود پروتکل‌های استاندارد: اگرچه تحریک مغناطیسی مغز مورد ارزیابی‌های مکرر قرار گرفته است، در ارتباط با مواردی مانند پارامترهای مورد استفاده در تحریک مغناطیسی، مناطق مغزی مورد نظر جهت تحریک مغناطیسی و طول مدت زمان جلسه درمانی اتفاق نظر وجود ندارد.
- عوارضی جانبی احتمالی: تحریک مغناطیسی مغز در صورتی که مطابق با معیارهای تعیین شده مورد استفاده قرار گیرد، روشی ایمن محسوب می‌شود. پس از استفاده از این روش درمانی امکان دارد سردرد، خواب‌آلودگی یا دیگر علائم خفیف و کوتاه‌مدت ایجاد شوند. به ندرت امکان دارد حمله صرعی که از عوارض جانبی شدید تحریک مکرر مغناطیسی مغز به شمار می‌آید ایجاد شود.
نتیجه‌گیری
تحریک مغناطیسی مغز جهت درمان افسردگی و عارضه‌های دیگر یک روش ایمن و مؤثر محسوب می‌شود. جهت بررسی تأثیر تحریک مغناطیسی مغز بر علائم عارضه‌های مختلف و ارزیابی تاثیرات بلندمدت این روش به تحقیقات بیشتری نیاز می‌باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و بررسی گزینه‌های درمانی بایستی با پزشک مشورت شود.
