درد عصب سه قلو و راهکارهایی برای درمان آن

نورآلرژی سه قلو، یا به عبارت دیگر تیک دوولورو، یک نوع درد شدید و طاقت‌فرسا است که گاهاً به عنوان دردناک‌ترین و شدیدترین درد برای انسان توصیف می‌شود. این نوع درد معمولاً قسمت پایین صورت و فک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما گاهی اوقات ممکن است اطراف بینی و بالای چشم را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این درد، که احساس شوک مانند یک جریان الکتریکی شدید است، ناشی از تحریک عصب سه قلو است که انشعابات آن به سمت پیشانی، گونه و فک می‌فرستد. این نوع درد معمولاً به یک طرف صورت محدود می‌شود و می‌تواند به وسیله حرکات روزمره مثل مسواک زدن، خوردن غذا یا حتی تنفس کردن تحریک شود. حملات ممکن است به طور خفیف و کوتاه آغاز شود، اما اگر درمان مناسبی انجام نشود، نورالرژی سه قلو ممکن است به مرور زمان بدتر شود.

درمان نورالرژی سه قلو با تشخیص صحیح و مناسب شروع می‌شود. درمان معمولاً شامل داروها، تزریق بوتاکس، فیزیوتراپی، و در موارد شدیدتر، جراحی است.

علل

علل احتمالی متفاوتی برای نورالژی سه قلو وجود دارد ازجمله :

• فشار روی عصب سه قلو که با خروج رگ خونی از ریشه مغز باعث میشود لایه محافظ اطراف عصب (غلاف میلین) از بین برود.
• مالتیپل اسکلروزیس بیماری که باعث از بین رفتن غلاف میلین میشود.
• فشار روی عصب سه قلو ناشی از یک تومور
• ناهنجاریهای شریانی وریدی (گرفتگی عروق و وریدها)
• آسیب دیدگی عصب سه قلو (به علت جراحی سینوس جراحی دهان سکته مغزی یا آسیب به صورت)

این درد عصبی در صورت میتواند به شکلهای مختلفی بروز کند. برخی از بیمارن درد شدید و ناگهانی شبیه برق گرفتگی تجربه میکنند که فقط چند ثانیه طول میکشد. برخی دیگر ممکن است درد مداوم یا سوزش داشته باشند. ممکن است روزها‚ هفته‌ها و ماه‌ها بدون درد باشند و به دنبال آن دوره‌های دردناکی با مدت زمانهای متفاوتی را تجربه کنند.

درد معمولا به یک طرف از صورت محدود میشود هر چند برخی از بیماران ممکن است در کل صورت احساس درد کنند. این اختلال بیشتر در زنان شایع است و اکثرا در افراد بالای ۵۰ سال رخ میدهد.

محرکها و عوامل خطر

هر فردی که از نورالرژی سه قلو رنج میبرد محرکهای متفاوتی دارد. در اینجا ۱۲ تا از شایعترین محرکهای نورالژی آورده شده است:

• استرس. استرس باعث تشدید درد میشود. علت عملکرد آن روی بدن مشخص نیست. استرس میتواند درد عصب سه قلو را تحریک کند و افزایش دهد.
• غذاهای خاص. کافئین شیرینیها غذاهای تند و ادویه‌دار ممکن است برای بعضی بیماران تحریک کننده باشد. این مواد انشعاباتی از عصب سه قلو که در داخل دهان قرار دارند را ضعیف و ناتوان میکنند یا نحوه‌ی عملکرد این غذاها را در بدن مختل میکنند.
• الکل. الکل با رگهای خونی تداخل پیدا میکند و باعث کم آبی بدن میشود. هر یک از این موارد ممکن است به این دلیل باشد که الکل محرک عمیق نورالژی سه قلو است.
• لمس. با کوچکترین لمس درد آن ناحیه تا مدتی تحریک میشود.
• اصلاح کردن. ریختن آب روی صورت‚ کشیدن موها هنگام تراشیدن تماس تیغ با صورت ممکن است موجب بروز درد شود.
• جت دوش. برخی از افرادی که نوالرژی سه قلو دارند نمیتوانند زیر دوشهای جت بایستند هرچند ملایم و مستقیما روی صورت بریزد بازهم نمیتوانند تحمل کنند.
• تغییر فشار بارومتری. نوسان فشار بالا و پایین میتواند باعث سردرد و درد سینوسی شود و هر دوی اینها ناشی از نورالژی سه قلو است.
• سرما و باد روی صورت به ویژه باد سرد (حتی فقط سرما) میتواند رگهای خونی را منقبض کند و باعث درد شود.
• افزایش فشار خون. هر گونه فشار در وریدها و رگها میتواند به عصب سه قلو فشار وارد کند. اگر فشار عصبی علت اصلی درد شما باشد میتواند تا یک مدت موجب بروز درد شود.
• تمیز کردن دندانها. افرادی که مبتلا به نورالژي سه قلو هستند به دندانپزشک مراجعه نمیکنند نه به این دلیل که بابت دندانهایشان نگران هستند بلکه به علت دردی که ممکن است از این عصب به وجود آید از آن فرار میکنند. عصب سه قلو سیگنالهایی را از داخل دهان به مغز ارسال میکند و یک تمیز کردن ساده دندانها هم برای آنها دردناک است.
• آرایش کردن. حتی سبکترین آهسته‌ترین تماس برس با صورت میتواند عصب سه قلو را تحریک کند.
• لبخند زدن (اخم کردن). میتواند عضلات و عصبهای صورت را تحریک کند و باعث ایجاد درد شود. مخصوصا برای افرادی که با وجود درد هم لبخند میزنند خیلی دردناک است.

تشخیص

نورالژی سه قلو معمولا توسط یک متخصص مغز و اعصاب تشخیص داده میشود. تصویربرداری از مغز مثل ام آر آی برای رد کردن سایر عوامل مورد استفاده قرار میگیرد.

شرایطی که نورالژی سه قلو ممکن است با آن اشتباه گرفته شود عبارتند از:

• تبخال حاد (زونا)
• نورالژی پساهرپتیک
• ضربه به عصب سه قلو
• اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی TMJ
• درد مرتبط با دندان
• اختلال سردرد کوبشی ابتدایی و سردردهای خوشه‌ای

درمان

موارد زیر از درمانهای اصلی برای تسکین درد عصب سه قلو می‌باشند:

استفاده از سرما و گرما برای ناحیه دردناک

بیشتر افراد برای تسکین درد عصب سه قلو از گرما استفاده می‌کنند. این کار را می‌توان با قرار دادن یک بطری گرم یا کمپرس آب گرم روی ناحیه دردناک انجام داد. مثلاً می‌توانید یک کیسه لوبیا را گرم کنید یا یک دستمال مرطوب را در مایکروویو قرار داده و سپس روی ناحیه دردناک قرار دهید. همچنین، دوش آب گرم گرفتن یا نشستن در سونای گرم نیز موثر است.

استفاده از سرما هم می‌تواند درد را کاهش دهد، اما باید توجه داشت که برخی از بیماران مبتلا به نورالژی از استفاده از سرما برای تسکین درد خود اجتناب می‌کنند زیرا این ممکن است باعث تحریک شدن علائم سرماخوردگی شود. اما اگر استفاده از سرما به تسکین علائم شما کمک می‌کند، می‌توانید از کیسه یخ که در حوله پیچیده شده است برای بی‌حس کردن ناحیه دردناک استفاده کنید. می‌توانید کیسه آب سرد را به مدت 30 ثانیه روی ناحیه دردناک قرار دهید یا تا زمانی که متوجه بی‌حس شدن آن بشوید. برخی از بیماران مبتلا به بیماری نورالژی به نتیجه رسیده‌اند که تعویض استفاده از کیسه آب سرد و گرم همراه با هم می‌تواند بهترین کمک را به آنها برای تسکین درد بدهد.

دارو برای تسکین درد عصب سه قلو

داروهای متعدد و موثری برای تسکین درد وجود دارد داروهایی که با دز کم شروع میشوند و بر اساس واکنشهایی که بیمار به آن داروها نشان میدهد به تدریج افزایش پیدا میکنند.

کاربامازپین. این یکی از داروهای ضد تشنج است یکی از شایعترین داروهایی است که پزشک برای درمان درد عصب سه قلو استفاده میکند. در مراحل اولیه استفاده از کاربامازپین درد کنترل میشود. اگر بیمار با این دارو تسکین پیدا نکرد پزشک در مورد اینکه درد عصب سه قلو هست یا نه دچار تردید میشود. هرچند اثر بخشی کاربامازپین با گذشت زمان کم میشود. عوارض جانبی احتمالی میتواند شامل گیجی دوبینی و حالت تهوع شود که خود به خود برطرف میشوند.

گاباپنتین. یکی از داروهای ضد تشنج است که بیشتر برای در درمان صرع میگرن و درد عصب سه قلو استفاده میشود.

عوارض جانبی این دارو بسیار کم است و موجب سرگیجه و خواب آلودگی میشود که خود به خود برطرف میشود.

داروی جدید آکسکاربازپین که اخیرا به عنوان اولین درمان مورد استفاده قرار گرفته است از لحاظ ساختاری با کاربامازپین مرتبط هستند یا حتی به آن ترجیح داده میشود چون عموما عوارض جانبی کمتری ایجاد میکند و عوارض جانبی آن شامل دوبینی میشود.

داروهای دیگر شامل باکلوفن‚آمی‌تریپتیلین‚ نورتریپتیلین‚ پرگابالین‚ فنی توئین‚ والپروئیک‚ اسید کلونازپام والپورات سدیم‚ لاموتریژین‚ توپیرامات‚ فنی‌تویین و مواد مخدر است.

تزریق بوتاکس

اگر نسبت به داروهای ضد تشنج و ضد افسردگی سه حلقه‌ای و داروهای ضد گرفتگی عضلات حساسیت و واکنشی نشان ندهید پزشک ممکن است تزریق بوتاکس را برای درمان نورالژی سه قلو استفاده کند.

درمانهای جایگزین

بعضی از افرادی که به نورالژی عصب سه قلو مبتلا هستند ممکن است از طریق درمانهای مکمل و جایگزین زیر تسکین پیدا کنند که شامل:

• طب سوزنی
• بیوفیدبک
• کایروپراکتیک
• درمانهای رفتاری شناختی
• تغذیه درمانی
• ویتامین درمانی
• ورزشهای فیزیوتراپی
• لیزردرمانی
• ماساژ و درمان دستی

هر چند شواهد خیلی کم یا حتی گاهی اوقات هیچگونه شواهدی برای تایید این روشها برای تسکین درد نورالژی سه قلو وجود ندارد. اما با این حال ممکن است افسردگی و اضطراب ناشی از نورالژی سه قلو را تسکین دهند.

جراحی

اگر داروها درمان نورالژی سه قلو را کنترل نکردند، چندین روش جراحی می‌تواند به شما کمک کند. درمان جراحی به دو گروه تقسیم می‌شود: جراحی جمجمه باز و روش ایجاد جراحت.

جراحی جمجمه باز به طور کلی برای بیمارانی انجام می‌شود که رگ خونی مجاور عصب سه قلو را تحت فشار قرار داده است و این مشکل با تصویربرداری ام آر آی قابل تشخیص است. این نوع جراحی به نظر می‌رسد که می‌تواند مشکل اصلی عصب نورالژی را برطرف کند.

روش ایجاد جراحت، برخلاف روش قبلی، همراه با یک سری مداخلات انجام می‌شود، به این معنی که از روی عمد به عصب سه قلو آسیب وارد می‌شود. این کار به منظور جلوگیری از انتقال درد از عصب به سایر نقاط بدن است. تاثیر این روش ممکن است کوتاه مدت باشد و در برخی موارد ممکن است باعث بی‌حسی صورت شود.