صافی کف پا به وضعیتی اشاره دارد که قوس بخش میانی کف پا وجود ندارد. در نوزادان و نوپایان، قوس کف پا هنوز شکل نگرفته است و به همین دلیل، صافی کف پا در این گروه از افراد به عنوان یک وضعیت طبیعی محسوب می‌شود. قوس معمول کف پا همراه با رشد کودکان شکل می‌گیرد. با این حال، برخی از افراد قوس کف پای خود را شکل نمی‌دهند و کف پایشان تا زمان بزرگسالی صاف می‌ماند. صافی کف پا به طور عمومی بدون علایم خاصی همراه است و به وجود آن، درد یا عوارض دیگری نمی‌آید. با این حال، برخی از افراد به دلیل صافی کف پا، ممکن است دچار درد و ناراحتی پا شوند. همچنین، افرادی که کف پای صاف دارند، ممکن است نمونه‌های بیشتری از اورپرونیشن (یک الگوی راه رفتن با چرخش رو به داخل و بیش از حد پا) را نشان دهند. این وضعیت گاهی باعث درد پا می‌شود. اگر شما احساس می‌کنید که کف پای‌تان صاف است و به دلیل آن دچار درد یا ناراحتی پا هستید، بهتر است که برای مشاوره و درمان، به متخصص پا یا پدیاتریست مراجعه کنید.
علل صافی کف پا
منطقه‌ای که بین استخوان مچ پا و پاشنه قرار دارد، به عنوان سینوس تارس شناخته می‌شود. هم‌ترازی استخوان‌های مچ پا و پاشنه از بین رفته و این فضا متلاشی شود، باعث صاف شدن قوس کف پا می‌شود که به آن صافی کف پا معروف است.
عدم هم‌ترازی استخوان‌ها عامل اصلی ایجاد صافی کف پا است، اما عوارض مختلفی از جمله اختلال عملکرد تاندون تیبیال (PTTD)، آسیب دیدگی، آرتریت و بیماری شارکو نیز می‌توانند باعث این عدم هم‌ترازی شوند. اختلال عملکرد تاندون تیبیال زمانی رخ می‌دهد که تاندون بین ساق پا و استخوان‌های کف پا متورم شود یا آسیب ببیند. آسیب دیدگی رباط، آرتریت و بیماری شارکو نیز می‌توانند باعث عدم هم‌ترازی و صافی کف پا شوند. همچنین، برخی بیماران دیابتی ممکن است به دلیل از دست دادن حس کف پا، مشکل صافی کف پا را تا زمانی که به شدت توجه نکنند، متوجه نشوند.
علائم صافی کف پا
صافی کف پا غالباً بلافاصله موجب ناراحتی نمی‌شود و برخی افراد هرگز به دلیل این مشکل درد و ناراحتی را تجربه نمی‌کنند. با این حال اگر علائم ایجاد شود و دردناک گردد، راه رفتن برای بیمار سخت می‌شود و فشار و کشش بیش از حدی به کف پا و ساق پا وارد می‌شود. اورپرونیشن غالباً به التهاب پلانتار فاشیا، خار پاشنه، متاتارسالژی (درد زیر پنجه)، التهاب تاندون و یا انحراف شست پا دامن می‌زند. چون وقتی کف پا صاف می‌شود، پا رو به داخل می‌چرخد و موجب حالت اندامی نامناسب کل پا و کمر می‌شود، اورپرونیشن گاهی اوقات زانوها، مفصل‌های ران و حتی کمر را نیز درگیر می‌کند.
آیا می‌توان صافی کف پا را اصلاح کرد؟
صافی کف پا غالباً موجب بروز دیگر عارضه‌های کف پا مانند التهاب پلانتار فاشیا، انحراف شست پا، التهاب تاندون آشیل و درد جلوی ساق پا (شین اسپلینت) می‌شود. چون صافی کف پا برگشت‌پذیر نیست، بهترین کار برای پیشگیری از بروز علائم دردناک ناشی از صافی کف پا و دیگر عارضه‌های پا این است که از پا محافظت کنید و مراقب آن باشید. در ادامه با موثرترین روش‌ها برای محافظت و مراقبت از پا آشنا می‌شوید.
انجام ندادن بعضی فعالیت‌ها
بعضی فعالیت‌ها و شرایط ناگزیر موجب بروز مشکلات پا می‌شوند. اگر بدانید که از چه فعالیت‌هایی باید اجتناب کنید، می‌توانید از اختلالات بیشتر پا جلوگیری کنید. اگر کف پای‌تان صاف است، لازم است فعالیت‌های زیر را به حداقل برسانید یا از آن‌ها اجتناب کنید:
- ورزش‌های پربرخورد مانند تنیس و بسکتبال
- دویدن روی جاده یا دیگر سطوح سخت
- پوشیدن کفش نامناسبی که کاملاً اندازه پا نباشد
- مدیریت عارضه‌هایی مانند دیابت، چاقی و فشار خون بالا که به کف پا فشار می‌آورد
گرما درمانی و سرما درمانی
یخ گذاشتن روی قوس کف پا همراه با ماساژ دادن پا به کم شدن ورم رباط‌ها و کاهش درد کمک می‌کند. سعی کنید کیسه یخ را در پایان روز روی پا بگذارید، هر بار 20 دقیقه کیسه یخ را روی پا نگه دارید و سپس 20 دقیقه تا نوبت بعدی صبر کنید. گرما نیز برای تسکین درد مفید است. کمپرس گرم جریان خون را بهبود می‌دهد و تاندون‌های سفت کشیده شده در امتداد قوس کف پا را شل می‌کند.
ماساژ پا
التهاب پلانتار فاشیا و درد در ناحیه قوس کف پا جزء عوارض شایع صافی کف پا است. ماساژ دادن منظم کف پا رباط‌های ملتهب یا سفت کف پا را شل می‌کند. صبح‌ها پس از بیدار شدن از خواب و قبل از پایین آمدن از تخت بهترین زمان برای ماساژ دادن کف پا است.
استفاده از کفی
مشکل صافی کف پا می‌تواند باعث چرخش شدید به سمت داخل مچ پا هنگام قدم زدن شود. اما استفاده از ارتز و کفی طبی حمایت کننده از قوس کف پا می‌تواند این دو مشکل را بهبود بخشد. در ادامه، انواع مختلف کفی‌ها را معرفی می‌کنیم:
- پد یا آستین حمایت کننده از قوس کف پا: این نوع پد و آستین، در هنگام قدم زدن، از قوس کف پا حمایت و محافظت می‌کند. آستین نیمه پایینی کف پا را پوشش می‌دهد و پد در بخش میانی کف پا قرار می‌گیرد. به دلیل اینکه آستین حجیم نیست، تقریباً می‌توانید از آن با تمام کفش‌ها استفاده کنید.
- کفی بدون نسخه آماده: این نوع کفی‌ها برای حمایت از کف پا و قوس کف پا در داروخانه‌ها قابل تهیه است. آن‌ها در اندازه‌های مختلف و برای مشکلات متنوع کف پا عرضه می‌شوند. اگر کف پای شما صاف است، می‌توانید کفی مخصوص برای اورپرونیشن یا صافی کف پا تهیه کنید.
- ارتز سفارشی: این نوع ارتز شامل کفی یا وسایل دیگری است که توسط پدیاتریست مخصوص کف پای شما تهیه می‌شود. متخصص پا ابتدا پای شما را معاینه کرده و سپس از آن قالب می‌گیرد. ارتز در جلسه بعدی به شما تحویل داده می‌شود و تأثیرگذاری و عملکرد آن در جلسات بعدی بررسی می‌شود. اما به دلیل هزینه‌ی بالای ارتز سفارشی، بهتر است قبل از تصمیم‌گیری برای تهیه آن، ابتدا ارتز آماده را امتحان کنید.
بستن مچ‌بند
مچ‌بند مشکل صافی کف پا را اصلاح نمی‌کند، اما میزان چرخش رو به داخل مچ پا را در هر گام کمتر می‌کند. مفاصل پایین‌تنه برای جبران صافی کف پا تحت فشار قرار می‌گیرند و به همین دلیل دچار درد مچ پا، زانو و مفاصل دیگر می‌شوید. استفاده از بریس یا مچ‌بند، مفصل مچ پا را پایدار و از آسیب دیدن آن جلوگیری می‌کند.
داروهای مسکن
صافی کف پا می‌تواند باعث درد و التهاب کف پا شود. مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای به حداقل رساندن درد و ورم توصیه می‌شود. پس از آرام شدن درد می‌توانید فعالیت‌های روزمره‌تان را ادامه بدهید، اما چون مسکن از پیشرفت کردن مشکل از بین رفتن قوس کف پا جلوگیری نمی‌کند، در کنار مصرف مسکن باید درمان‌های دیگر را نیز انجام بدهید. با پزشک معالج یا دکتر داروساز درباره انتخاب مسکنی که عوارض جانبی نامطلوب نداشته باشد، مشورت کنید.
تمرین‌های تقویت کننده قوس کف پا
حرکات کششی و تمرین‌های کف پا، پایین پا، مچ پا و کف پا را تقویت می‌کند. صافی کف پا گاهی اوقات با کوتاهی تاندون آشیل همراه است، انجام دادن مداوم حرکات کششی به رفع این مشکل کمک می‌کند. اگر درد شدید دارید یا به راهنمایی نیاز دارید، برای آموزش حرکات اصلاحی و ورزش‌های خاص صافی کف پا به متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید. در ادامه با چند حرکت مفید برای صافی کف پا آشنا می‌شوید.
کشش پلانتار فاشیا
پا را مقابل دیوار بگذارید و قوس کف پا و پاشنه را حتی‌الامکان صاف نگه دارید تا کشش را در پنجه احساس کنید. همچنین می‌توانید توپ تنیس یا غلتک فومی را برای حمایت از پا و راحتی بیشتر جلوی پا بگذارید. کشش را ده ثانیه حفظ کنید.
حرکت را در هر روز در سه یا چهار نوبت ده مرتبه‌ای انجام بدهید.
ماساژور غلتکی کف پا
بنشینید و ماساژور غلتکی یا قوطی نوشابه یخ زده را به صورت خوابیده جلوی پا بگذارید. با سینه کف پا فشار متوسطی را به قوطی وارد کنید و سپس آن را به طرف پاشنه بغلتانید.
این حرکت علاوه بر آن که برای کشش کف پا مفید است، کف پا را ماساژ نیز می‌دهد و به رفع ناراحتی قوس کف پا کمک می‌کند.
بالا بردن پاشنه
بایستید و کف هر دو پا را صاف روی زمین بگذارید؛ برای حفظ تعادل می‌توانید از جایی کمک بگیرید. فقط روی سینه پا بالا بروید تا پاشنه‌ها از روی زمین بلند شوند. چند ثانیه در این حالت بمانید، سپس به آرامی پایین بیایید.
برای سخت‌تر کردن حرکت می‌توانید شیء کوچکی را بین دو مچ پا قرار بدهید و آن را حین بالا بردن پاشنه نگه دارید. این حرکت را هر روز در ده نوبت سه مرتبه‌ای انجام بدهید.
پابرهنه راه رفتن
علاوه بر انجام دادن حرکات کششی و تمرین‌های فوق می‌توانید هر روز مدتی پا برهنه راه بروید؛ پا برهنه راه رفتن برای تقویت کف پا مفید است. پژوهش‌ها نشان داده است که پا برهنه راه رفتن عضلات، استخوان‌ها، تاندون‌ها و رباط‌های کف پا را تقویت می‌کند.
می‌توانید پا برهنه در پارک یا ساحل راه بروید یا حتی از تشک ماساژ پا برای تمرین دادن کف پا استفاده کنید.
جراحی برای اصلاح صافی کف پا
صافی کف پا به ندرت به درمان جراحی نیاز پیدا می‌کند. جراحی معمولاً برای آسیب‌های حادی توصیه می‌شود که با پارگی یا کشیدگی شدید تاندون همراه است. در این صورت ابتدا آزمایش‌هایی مانند رادیوگرافی یا MRI برای بررسی بهتر آسیب‌دیدگی انجام می‌شود. عمل جراحی به شرایط بیمار و نوع آسیب‌دیدگی بستگی دارد؛ در هر حال دوران نقاهت پس از جراحی طولانی است و به فیزیوتراپی نیاز دارد.
از بین بردن درد ناشی از صافی کف پا
برای کاهش احتمال صاف شدن کف پا یا آهسته کردن روند پیشرفت صافی کف پا می‌توانید چند کار انجام بدهید. در صورت ابتلا به دیابت، روماتیسم یا چاقی باید برای به حداقل رساندن اثرات این عارضه‌ها بر کف پا با پزشک مشورت کنید. از درمان‌های ساده‌ای مانند استفاده از کفی یا مصرف مسکن بهره بگیرید. جراحی نیز به ندرت ضرورت می‌یابد، اما اگر انجام شود روش فوق‌العاده‌ای برای از بین بردن درد و ایجاد قوس کف پای عادی خواهد بود.
