آیا تا به حال از تق تق و صدا دادن زانو تعجب کرده‌اید؟ شاید در حال کشش یا بلند شدن بعد از نشستن به مدت طولانی این صدا را شنیده باشید. شاید در حال بالا رفتن از پله‌ها یا قدم زدن در خیابان نیز صدای تق تق زانو به گوش شما رسیده باشد. تق تق و صدا دادن زانو در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد اما در افراد مسن شایع‌تر است. این مشکل می‌تواند یک یا هر دو زانو را درگیر کند. صدا ممکن است برای افراد دیگر قابل شنیدن باشد. گاهی نیز افراد دیگر متوجه آن نمی‌شوند.
تق تق و صدا دادن زانو اغلب بی‌ضرر است، اما اگر بعد از ضربه اتفاق بیفتد یا درد و تورم وجود داشته باشد در این صورت باید به پزشک مراجعه نمایید.
علت صدا دادن زانو چیست؟
دلایل مختلفی برای تق تق و صدا دادن مفاصل زانو وجود دارند.
در بیشتر موارد این صدا به دلیل نفوذ هوا به بافت نرم است. هوا راه خود را در ناحیه اطراف مفصل پیدا می‌کند و باعث ایجاد حباب‌های ریز در مایع مفصلی می‌شود.
در صورت کشش با خم کردن زانوها، حباب‌ها با ایجاد صدا ترکیده می‌شوند. چنین صدایی در حالی که ممکن است نگران‌کننده به نظر برسد اما بی‌ضرر است.
با این حال، تق تق و صدا دادن زانو می‌تواند در اثر ساییدگی غضروف روی سطح مفصل یا سایر بافت‌های نرم اطراف زانو هنگام حرکت مفصل و در صورت نازک شدن و پارگی غضروف رخ دهد.
در صورت وقوع مشکلات فوق ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشید.
علت درد در صورت وارد شدن آسیب محکم و ناگهانی به زانو ممکن است به دلیل بافت اسکار، پارگی مینیسک یا تاندونی باشد که روی استخوان بیرون‌زده‌ی داخل مفصل زانو حرکت می‌کند.
درد یا تورم می‌تواند نشانه مشکلی جدی‌تر مانند سندرم درد پاتلوفمورال، پارگی غضروف یا سایر بافت‌های نرم یا آرتروز (OA) باشد.
مشکلات فوق ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشند. بیایید اکنون آن‌ها را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم.
سندرم درد پاتلوفمورال
هنگامی که فشار بین کاسه زانو و استخوان ران بیشتر از حد معمول باشد، غضروف مفصل شروع به نرم شدن، ساییدگی و از دست دادن سطح صاف خود می‌کند. عوامل فوق منجر به ایجاد وضعیتی به نام سندرم درد پاتلوفمورال (PFS) یا «زانوی دوندگان» می‌شوند.
زانوی دوندگان منبع شایع درد زانو در جوانان و ورزشکاران است.
- سندرم درد پاتلوفمورال می‌تواند در اثر ضربه، استفاده بیش از حد یا تراز نشدن مناسب قسمتی از زانوی فرد ایجاد شود. این سندرم منبع شایع درد زانو در جوانان و ورزشکاران محسوب می‌شود.
- فعالیت‌های بدنی سخت مانند دویدن، اسکات و بالا رفتن از پله‌ها می‌توانند بر ناحیه بین استخوان ران و مفصل زانو فشار وارد کنند. افزایش ناگهانی فعالیت بدنی مانند ورزش و دویدن بیشتر یا انجام این فعالیت‌ها در زمین‌های ناهموارتر از حد معمول نیز می‌توانند باعث ایجاد این سندرم شوند.
- یکی دیگر از عوامل خطرساز تق تق و صدا دادن مرتبط با سندرم درد پاتلوفمورال وارد شدن ضربه به زانو (مثلاً به دلیل زمین خوردن یا برخورد زانو به داشبورد خودرو در یک تصادف جاده‌ای) است.
- ممکن است فرد هنگام بالا رفتن از پله‌ها یا بعد از نشستن طولانی مدت با زانوهای خمیده، تق تق و صدا دادن زانو، درد، تورم، پف و سفتی را تجربه کند.
اولین راه درمان این بیماری شامل استراحت، قرار دادن یخ روی زانو، استفاده از بریس و قرار دادن پا در سطحی بالاتر از قلب یا «RICE» است. داروهای ضد التهابی و تمرینات فیزیوتراپی نیز می‌توانند مشکل زانو را تسکین دهند.
در صورت عدم بهبودی استفاده از اسپلینت، انجام عمل جراحی یا هر دو مورد برای تراز مجدد بخشی از زانو توصیه می‌شوند.
برای جلوگیری از بروز این مشکل ورزشکاران باید همیشه از تکنیک‌ها، کفش‌ها و تجهیزات مناسب استفاده کنند و قبل از شروع تمرینات ورزشی حتماً خود را گرم کند.
پارگی غضروف
صدا و تق تق زانو ممکن است نشانه‌ای از پارگی مینیسک باشد. این مشکل معمولاً هنگام ورزش‌های فعال اتفاق می‌افتد، مثلاً زمانی که زانو پیچ خورده است یا با بالا رفتن سن و نازک شدن مینیسک رخ می‌دهد.
علائم پارگی مینیسک شامل تورم، سفتی و مشکل در کشش و صاف کردن زانو می‌باشد. در صورت پارگی مینیسک، فرد ممکن است احساس “بیرون زدگی” مینیسک را تجربه کند. این مشکل می‌تواند باعث سفتی و تورم زانو شود که ممکن است طی 2 تا 3 روز آینده ظاهر شود.
درمان اولیه پارگی مینیسک شامل استفاده از روش‌های RICE (استراحت، یخ‌زدایی، فشار و ارتفاع) و مصرف داروهای ضد التهابی می‌باشد. گاهی اوقات، عمل جراحی نیز ممکن است لازم باشد تا مینیسک ترمیم شود، به همان اندازه که سندرم درد پاتلوفمورال نیز نیاز به درمان جراحی دارد.
آرتروز
تق تق و صدا دادن زانو همراه با درد می‌تواند نشانه اولیه آرتروز (OA) باشد. آرتروز معمولاً ناشی از ساییدگی و فرسودگی است و با افزایش سن پیشرفت می‌کند.
طی آرتروز غضروفی که انتهای استخوان‌های مفاصل را می‌پوشاند به تدریج از بین می‌رود. استخوان‌ها روی این سطح بسیار خشن ساییده می‌شوند. در نتیجه درد و مشکلات حرکتی بروز می‌کنند. احتمال بروز آرتروز در افراد چاق یا با مصدومیت‌های قبلی بیشتر است.
با مداخله زودهنگام می‌توان از گزینه‌های غیرجراحی برای کند کردن پیشرفت آرتروز، افزایش تحرک و بهبود قدرت فرد استفاده کرد. برخی از این گزینه‌ها شامل تغییر سبک زندگی مانند کاهش وزن و ورزش، استفاده از دارو و فیزیوتراپی می‌باشند.
با پیشرفت آرتروز درمان از طریق دارو یا حتی جراحی تعویض مفصل زانو ضروری است.
تق تق و صدا دادن زانو پس از عمل جراحی
تا 18 درصد از بیمارانی که تحت عمل آرتروپلاستی کامل زانو (TKA) یا تعویض مفصل زانو قرار گرفته‌اند، گاهی اوقات به دلیل طراحی و تناسب زانوی جدید علائمی مانند تق تق و صدا دادن زانو را تجربه خواهند کرد.
این نوع تق تق و صدا دادن به صورت «خوش‌خیم و خود محدود» توصیف می‌شود که معمولاً بدون دخالت خود به خود از بین خواهد رفت.
با این حال، بیمارانی که مشکلات مداوم را تجربه می‌کنند ممکن است به دبریدمان، عمل جراحی جزئی برای حذف بقایای اطراف مفصل، نیاز داشته باشند.
راه‌های متوقف کردن صدای زانو
موارد زیر از درمان‌های صدا دادن زانو می‌باشند:
تجویز دارو
درمان تق تق و صدا دادن زانو ممکن است شامل مصرف داروهای مختلف باشد. این داروها شامل داروهای بدون نسخه و داروهای تجویزی می‌شوند. برخی از داروهای بدون نسخه شامل مسکن‌های رایج می‌باشند که می‌توانند در تسکین درد و تق تق زانو موثر باشند. با این حال، توصیه می‌شود که مصرف این داروها بیش از 10 روز بدون مشورت با پزشک انجام نشود، زیرا مصرف طولانی‌مدت ممکن است منجر به عوارض جانبی ناخواسته شود.
در صورتی که داروهای بدون نسخه نتیجه مطلوب را به دست نیاوردند، پزشک ممکن است داروهای التهابی تجویز کند. همچنین، در برخی موارد، پزشک ممکن است از تزریق کورتیکواستروئید به منظور تسکین درد و تق تق استفاده کند. این نوع داروها می‌توانند به عنوان روان‌کننده بین استخوان‌های زانو عمل کنند.
علاوه بر این، استفاده از کرم‌های موضعی حاوی کپسایسین یا گلوکوزامین نیز ممکن است در تسکین این مشکل مؤثر باشد. اما در هر صورت، توصیه می‌شود که قبل از مصرف هر گونه داروی تجویزی یا بدون نسخه، با پزشک مشورت کنید تا بهترین روش درمانی برای شرایط خاص شما مشخص شود.
درمان‌های غیر تهاجمی برای تق تق و صدا دادن زانو
پزشک در مورد درمان‌های احتمالی با شما صحبت خواهد کرد. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:
- استفاده از بریس یا اسپلینت: گاهی اوقات، بریس یا اسپلینت می‌توانند به تراز شدن مفصل کمک کنند تا آسیب التیام یابد.
- فیزیوتراپی: تیم‌های فیزیوتراپی برنامه‌های درمانی را با شرایط، فعالیت‌ها و اهداف شما تنظیم می‌کنند. در مورد فیزیوتراپی اطلاعات بیشتری کسب کنید.
- ارتزهای سفارشی: ارتزها کفی‌های مخصوص کفش هستند که پا و زانو را تثبیت می‌کنند. این وسایل می‌توانند درد را تسکین دهند و به شما در فعال ماندن کمک کنند.
فیزیوتراپی و ورزش
شما می‌توانید علائم تق تق و صدا دادن زانو را با روش‌های درمانی فیزیکی کنترل کنید. پزشک ممکن است دو تا سه بار در روز و به مدت سی دقیقه انجام تمرینات بدنی را توصیه کند. پیاده‌روی به مدت چند بار در طول دوره نقاهت اولیه و به مدت حداقل سی دقیقه در روز مفید خواهد بود. این تمرینات با افزایش گردش خون در پاها به جلوگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند. ممکن است بعد از انجام فعالیت‌ها درد و تورم در زانو ایجاد شوند. فعالیت‌های بدنی برنامه‌ریزی شده و مداوم مانند پیاده‌روی، کوهنوردی، ورزش برای بازیابی قدرت و تحرک ضروری هستند.
سایر تمرینات مفید عبارتند از:
انبساط عضله ساق پا
وقتی عضله ساق پای خود را منقبض و سپس منبسط می‌کنید، در واقع فشار در اطراف زانو را تغییر می‌دهید. این تمرین به شما امکان می‌دهد تا درد مفصل زانو را تسکین دهید و آن را مجدداً تراز کنید.
این تمرین نسبتاً ساده است. روی زمین بنشینید و پاها را صاف جلوی خود قرار دهید. ساق پا را روی یک توپ تنیس بگذارید و پای دیگر خود را روی آن قرار دهید. هنگام چرخاندن توپ پاهای خود را کمی بالا بیاورید تا جایی که نقطه دردناک روی ساق پا را پیدا کنید. حرکت توپ را متوقف کرده و پای خود را به مدت 30 ثانیه به سمت پایین و بالا حرکت دهید. در صورت لزوم این تمرین را تکرار کنید.
انبساط عضله خم‌کننده ران
گاهی اوقات درد زانو در واقع علامت ناتراز بودن مفصل ران است. برای اینکه بتوانید آن را در جای خود قرار دهید، این تمرین را امتحان کنید. روی شکم دراز بکشید، توپ‌های تنیس را دقیقاً زیر استخوان ران خود قرار دهید. تا جایی که می‌توانید وزن خود را روی توپ‌ها بیندازید. زانو را در همان سمتی که درد می‌کند به زاویه 90 درجه تبدیل کنید. تا جایی که می‌توانید پای خود را به طرف دیگر بچرخانید. حداقل 30 ثانیه یا تا 2 دقیقه در این وضعیت بمانید و در صورت نیاز این تمرین را تکرار کنید.
انبساط رباط درشت نی
پای شما دارای رباطی است که از قسمت بیرونی ران به پایین تا ساق پا کشیده و به زانو متصل شده است. این رباط که رباط درشت نی نامیده می‌شود برای ایجاد ثبات در حرکت مفصل زانو طراحی شده است. اگر این رباط ملتهب شود، می‌تواند کشکک زانو را از جای خود خارج کند. برای کمک به تغییر موقعیت کشکک زانو به سمت پهلویی که درد دارد، دراز بکشید. یک غلتک ساخته شده از فوم را در نیمه راه بین زانو و لگن در بخش تحتانی پای خود قرار دهید. روی غلتک، از قسمت پایین ران تا بالای زانو به سمت بالا و پایین حرکت کنید. تا جایی که قابل تحمل است روی نقاط حساس بغلتید. این تمرین را به مدت حداقل 30 ثانیه ادامه دهید و در صورت لزوم تکرار کنید.
انجام حرکت کشویی با باند مقاومت
اگر زانو تراز نباشد، هنگام خم شدن زانو صدای تق تق به گوش خواهد رسید. این روند می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که تعادل وجود ندارد و کشکک زانو از جای خود خارج شده است. از آنجایی که عضله چهار سر بیرونی شما اغلب به اندازه عضله فوقانی قوی نیست، این تمرین به تقویت آن کمک می‌کند.
تمرین ساده‌ای که ممکن است به شما کمک کند نیاز به یک باند مقاومتی متوسط دارد. باند مقاومتی را دور پاهای خود و زیر زانو قرار دهید. در صورت امکان بدن خود را به حالت اسکات پایین بیاورید. اگر نمی‌توانید، در حالت ایستاده بمانید. به آرامی دو قدم به سمت راست بردارید، مکث کنید و سپس دو قدم به سمت چپ بردارید. وقتی پاها را از یکدیگر جدا می‌کنید، باند مقاومت را بکشید. این تمرین را به صورت 3 ست تکرار کنید.
فعال‌سازی عضله مورب پهن میانی
در قسمت داخلی زانو عضله‌ای به شکل قطره اشک وجود دارد که ممکن است در اثر ضعیف شدن کشکک زانو را از راستا خارج کند. برای جلوگیری از این اتفاق باید آن را مانند سایر عضلات چهارگانه خود تقویت کنید.
بایستید، پاهایتان را جدا و در مقابل یکدیگر قرار دهید. قسمت عمده وزن باید روی پای جلویی قرار گیرد. در حین چمباتمه زدن، زانوی جلویی خود را تا مچ پا جلو بیاورید. سپس پای جلویی خود را به سمت راست بچرخانید و به مدت حداکثر 5 ثانیه نگه دارید. هنگام بازگشت به وضعیت ایستاده خود را رها کنید. با هر پا 3 ست 15 تایی از این تمرین را انجام دهید.
پرش
به طور طبیعی پرش روی زانوها سخت است زیرا هنگام فرود، بخش عمده‌ای از ضربه را جذب می‌کنند. یادگیری صحیح پرش می‌تواند از صدای تق تق زانو هنگام خم شدن جلوگیری کند. بهترین راه برای فرود در حالت نیم اسکات است. حین فرود آمدن روی زمین تاندون‌ها و عضلات از ضربه جلوگیری و از مفاصل شما محافظت می‌کنند.
تغذیه سالم
مانند هر قسمت دیگر از بدن، مفاصل شما تحت تأثیر آنچه می‌خورید، قرار می‌گیرند. مصرف ماهی‌های چرب، مکمل‌های حاوی روغن ماهی، آنتی‌اکسیدان‌ها، میوه‌ها و سبزیجات تازه، ویتامین‌ها و مواد معدنی به مبارزه با التهاب و سایر سمومی کمک می‌کنند که می‌توانند منجر به زوال مفصل شوند.
گزینه‌های جراحی برای از بین بردن تق تق و صدای زانو
علل تق تق و صدا دادن زانو ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشند. در این مقاله، به شما کم تهاجمی‌ترین روش‌ها برای تسکین درد مفاصل و کاهش آسیب‌های بعدی پیشنهاد می‌دهیم. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
1. جراحی آرتروسکوپی: آرتروسکوپی یک جراحی کم تهاجمی است که با استفاده از ابزارهای کوچکی که از طریق برش‌های ریز وارد بدن می‌شوند، به مفصل دسترسی می‌دهد. در صورت ابتلا به سندرم درد پاتلوفمورال، پزشک جراح می‌تواند تکه‌هایی از بافت آسیب‌دیده را بردارد یا وضعیت تاندون‌ها را تغییر دهد تا دامنه حرکتی زانو بیشتر شود.
2. دبریدمان: برخی از انواع سندرم درد پاتلوفمورال و آرتروز با دبریدمان بهبود می‌یابند. در این عمل جراحی با حداقل تهاجم، پزشک جراح می‌تواند غضروف آسیب‌دیده را صاف کند تا ساییدگی را کاهش دهد.
3. تعویض مفصل زانو: در صورت پیشرفت آرتروز یا آسیب مفصلی، ممکن است عمل جراحی تعویض مفصل زانو را در نظر بگیرید. در این عمل جراحی، مفصل مصنوعی به جای مفصل آسیب‌دیده قرار می‌گیرد.
در کل، برای درمان تق تق و صدا دادن زانو، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و روش درمانی را که برای شما مناسب است، تعیین کنید.
