دلایل متعددی را می‌توان برای درد استخوان لگن مثال زد، از اضافه‌وزن و آسیب‌دیدگی‌های ورزشی گرفته تا پیری و صدمات ناشی از حرکت متداوم لگن. صرف‌نظر از علت بروز لگن درد اگر از این ناحیه احساس ناراحتی مزمن می‌کنید لازم است خیلی سریع از شر آن خلاص شوید. خیلی از بیماران ترجیح می‌دهند داروهای التهاب‌زا مصرف کنند و با این روش از میزان درد و ناراحتی خود بکاهند. اما باید توجه داشت که این گونه داروها با عوارض جانبی همراه هستند، پس بهتر است سایر روش‌های درمانی و تسکین‌دهنده درد را امتحان کنید. فیزیوتراپی یک تکنیک غیردارویی و راه‌حل مناسب برای اکثر بیماران است.
اگر از ناحیه لگن احساس درد یا خشکی عضله می‌کنید، یا دامنه حرکتی لگن مثل قبل نیست و به دلیل لگن درد یا اختلال در عملکرد پا قادر به انجام برخی فعالیت‌های روزمره نیستید احتمالاً بایستی در اسرع وقت به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
درد استخوان لگن چه دلایلی می‌تواند داشته باشد؟
معمولاً بیمارانی که به درد استخوان لگن دچار هستند از انجام خیلی از کارهای روزمره خود عاجز و ناتوان هم هستند. بدون‌شک در این مواقع بهترین کار ممکن مراجعه به یک پزشک متخصص است، زیرا ممکن است عارضه جدی‌تر و وخیم‌تر از آن چیزی باشد که فکرش را هم می‌کردید. بیایید نگاهی به برخی از شایع‌ترین علل درد استخوان لگن بیندازیم و ببینیم کدام دسته از علائم بیماری نیازمند رسیدگی پزشکی هستند.
آستئوآرتریت
آرتروز یا آستئوآرتریت، بیماری‌ای است که با آسیب‌دیدگی و ساییدگی غضروف مفاصل همراه است. این بیماری در بیشتر موارد با علامت “ساییدگی و پارگی” شناخته می‌شود و با گذر زمان پیشرفت می‌کند. بنابراین، آرتروز بیشتر در افراد بالغ و بالای 50 سال رخ می‌دهد. یکی از نشانه‌های این بیماری، احساس درد و ناراحتی در ناحیه مفصل ران است که تا نشیمنگاه یا زانو گسترش می‌یابد و با فعالیت بدنی بیشتر وخامت می‌گیرد. برخی بیماران احساس خشکی در ناحیه عضله ران و صدای تق‌تق حین حرکت لگن را تجربه می‌کنند. همچنین، بعضی بیماران گزارشاتی مبنی بر قفل شدن استخوان لگن نیز دارند. با گذر زمان، آستئوآرتریت باعث کاهش دامنه حرکتی استخوان لگن می‌شود و راه رفتن و خم شدن برای بیمار دشوار می‌شود.
آرتروز التهابی
بیمارانی که به آرتروز التهابی مبتلا هستند ممکن است سیستم ایمنی بدن‌شان بافت‌های سالم را مورد حمله قرار دهد و همزمان به چندین نقطه از بدن آسیب برساند. در این مواقع بافت‌های مجاور مفصل ران متورم خواهند شد و بیمار احساس درد و خشکی عضله را تجربه خواهد کرد. احساس درد خفیف یا تیر کشیدن از ناحیه کشاله‌ران، بخش بیرونی ران، زانو یا نشیمنگاه در بین بیماران مبتلا به آرتروز التهابی مشهود است. درد و ناراحتی برخی بیماران هنگام صبح یا بعد از چند ساعت استراحت رو به وخامت می‌نهد، درحالی که سایر بیماران بعد از انجام فعالیتی سنگین احساس درد و ناراحتی می‌کنند. اظهارات برخی افراد حاکی از آن است که درد و ناراحتی‌شان آنقدر شدت پیدا می‌کند که حتی توان راه رفتن هم ندارند.
شکستگی
شکستگی لگن معمولاً به صورت یک ترک‌خوردگی در بخش فوقانی فمور یا استخوان لگن بروز می‌کند. آن دسته از بیمارانی که به این نوع شکستگی دچار شوند از ناحیه کشاله‌ران یا بخش بیرونی و فوقانی ران پا احساس درد و ناراحتی خواهند کرد. مادامی که بیماران قصد خم کردن یا حرکت دادن ران خود را دارند احساس رنجش و ناراحتی به مراتب بیشتر خواهد شد. اگر استخوان لگن به طور کامل شکسته باشد احتمال دارد پای صدمه‌دیده کوتاه‌تر از پای سالم به نظر آید. گاهاً دیده شده بیماران دچار شکستگی ران پا به دلیل شدت درد حین راه رفتن پنجه پا و زانوی پای آسیب‌دیده‌شان به سمت بیرون متمایل است. شکستگی استخوان ران مشکلی است که برای درمان آن بایستی بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کرد.
بوریست (یا آماس کیسه‌های مفصلی)
بورسا یا کیسه‌های ژله‌ای، در سراسر بدن و به ویژه در استخوان‌ها و بافت‌های نرم مفصل‌ها قرار دارند. این کیسه‌ها حاوی مایع مابین استخوان‌ها و بافت‌های نرم مفصل‌ها هستند و نقش مهمی در کاهش اصطکاک و ساییدگی بین استخوان‌ها ایفا می‌کنند. تورم این کیسه‌ها ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود و ممکن است ناشی از آسیب‌دیدگی یا بیماری باشد. احساس درد و ناراحتی از نشانه‌های اولیه بروز بورسیت لگن است. این احساس ناراحتی ابتدا در ناحیه لگن قابل مشاهده است و ممکن است تا بخش بیرونی ران نیز تحت تأثیر قرار بگیرد. در مراحل ابتدایی بروز این عارضه، بیمار ممکن است درد شدیدی را تجربه کند که مانند تیرکشیدن پا است و با گذشت زمان، دردناک و مزاحمت‌آور می‌شود. تجربیات برخی بیماران نشان می‌دهد که شرایط آنها رو به وخامت می‌روند وقتی که شب‌ها به رختخواب می‌روند و از سمت ران آسیب‌دیده به پهلو دراز می‌کشند. حتی گزارشاتی وجود دارد که نشان می‌دهد درد در زمان برخاستن از استراحت روزانه نیز شدید است. فعالیت‌های بدنی طولانی مدت مانند پیاده‌روی، بالا رفتن از پله‌ها یا نشستن در وضعیت وخیم، بر روی وضعیت بورسیت لگن تأثیرگذار هستند.
پارگی عضله
همانطور که می‌دانید مفصل ران با تعدادی ماهیچه محافظت می‌شود و هر وقت یکی از این عضلات به دلیل در تنگنا قرار گرفتن، آسیب‌دیدگی حاد یا کار کشیدن بیش از اندازه تحت فشار قرار گیرند نهایتاً ممکن است پارگی عضله را برای فرد به دنبال داشته باشند. پارگی و آسیب‌دیدگی عضله می‌تواند موقع حرکت دادن لگن پا مشکلاتی همچون درد، حساسیت، ورم، ضعف عضلانی، محدود شدن دامنه حرکتی و سایر ناراحتی‌ها را به وجود بیاورد.
درمان درد استخوان لگن
بیماری که به درد استخوان لگن دچار است از انجام کارهای ساده‌ای همچون بلند کردن اشیاء یا بالا رفتن از پله‌ها عاجز می‌ماند. هر زمان درد ناشی از استخوان لگن به نقطه‌ای برسد که سطح کیفی زندگی فرد را به مشکل بیندازد لازم است به دنبال راه‌حل و مشورت با یک پزشک متخصص باشید. در این مواقع پزشکان با انجام معاینات اولیه بدنی یکسری گزینه‌های درمانی مناسب را به بیماران پیشنهاد خواهند کرد. پزشک در ابتدا سعی می‌کند عارضه را با درمان‌های غیرجراحی برطرف کند و جراحی زمانی کارساز است که تمامی درمان‌های دارویی و سنتی جواب ندهند.
چندین گزینه درمانی در راستای کنترل درد استخوان لگن موثر واقع می‌شوند بدون اینکه نیازی به انجام جراحی باشد. این راهکارها به شرح ذیل هستند:
مصرف دارو
دارودرمانی متداو‌ل‌ترین روش و نخستین راهکاری است که برای رفع علائم بیماران مبتلا به آرتروز تجویز می‌گردد. دارودرمانی در مراحل اولیه با تجویز داروهای مسکن و قرص‌های التهاب‌زا و غیراستروئیدی آغاز می‌شود. در صورتی که تجویز دارو تاثیری در برطرف کردن علائم نداشته باشد احتمالاً پزشک تجویز سایر داروهای غیراستروئیدی و التهاب‌زا را در دستور کار قرار خواهد داد. بیمارانی هم که از درد استخوان لگن به خاطر ابتلا به آرتروز رماتیسمی رنج می‌برند بهتر است برخی از داروهای ضدروماتیسمی و اصلاح‌کننده بیماری را مصرف کنند.
فیزیوتراپی
یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی با تجویز برنامه‌ای تخصصی قادر است علائمی همچون درد و ورم را به حداقل میزان ممکن برساند و از این طریق عضلات لگن را تقویت کرده و دامنه حرکتی آن را بهبود بخشد.
بیمار و فیزیوتراپ می‌توانند همکاری خوبی با یکدیگر داشته باشند و این همکاری به شیوه‌های گوناگون کمک شایانی به کاهش و حتی رفع کامل درد استخوان لگن می‌کند، از جمله:
- تشخیص علل بروز زانو و لگن درد. احساس زانو و لگن درد می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. متخصص طب فیزیکی و توانبخشی یکسری معاینات را بر روی دامنه حرکات عضلات انجام می‌دهد تا از این طریق عوامل تاثیرگذار در بروز درد و ناراحتی را شناسایی و تشخیص دهد، عواملی مانند وضعیت نادرست بدن، شیوه‌های پیاده‌روی غیراصولی یا وضعیت‌های نادرستی که افراد به مدت طولانی حین نشستن روی صندلی اداره به خود می‌گیرند. فیزیوتراپ به محض شناسایی عوامل تاثیرگذار در بروز درد و ناراحتی با طراحی یکسری حرکات تمرینی اقدام به رفع علائم عارضه خواهد کرد.
- حرکات تمرینی جهت افزایش قدرت عضلانی. کاهش قدرت عضلانی تاثیر بسزایی در بروز درد استخوان لگن و زانو دارد، چون هرچه ماهیچه‌ها ضعیف‌تر باشند به همان اندازه مفاصل متحمل فشار و تنش بیشتری قرار دارند. یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی تمرکز خود را بر طراحی تعدادی حرکات تمرینی ویژه قرار می‌دهد، تمریناتی که با هدف تقویت عضلات گوناگون و حمایت بهتر از مفاصل بیمار طراحی شده‌اند.
- تمرینات با هدف بهبود دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری. کاهش دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری از علائم و نشانه‌های اصلی درد استخوان لگن و زانو شناخته شده است، و ساییدگی مفاصل بیمار و به دنبال آن احساس درد بیشتر به این نقص نسبت داده می‌شود. همانطور که قبلاً گفته شد حرکات ورزشی که از سوی فیزیوتراپ برای بیماران تجویز می‌شوند با هدف افزایش دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری عضو آسیب‌دیده طراحی شده‌اند. پیگیری این حرکات نقش بسزایی در بازگرداندن کامل‌ترین دامنه حرکتی عضو و مفصل صدمه‌دیده ایفا می‌کنند.
- استفاده از کمپرس یخ و پد حرارتی. پدهای حرارتی با افزایش تحرک‌پذیری عضلات و کاهش درد و ناراحتی بیمار تاثیر قابل توجهی در آزادی عمل عضو آسیب‌دیده دارند. استفاده از کمپرس یخ نیز در تسکین درد ناشی از شکستگی استخوان لگن یا زانو و همچنین رفع التهاب موثر است.
- اولتراسوند درمانی. تکنیک دیگری که توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در تسکین درد کاربرد دارد بکارگیری حرارت عمیق‌تر روی بافت‌های نرم است و این تکنیک با استفاده از تجهیزات پزشکی حرارتزا انجام می‌گیرد. حرارت از ویژگی افزایش گردش خون و تسریع روند درمان برخوردار است و نهایتاً هر روز از میزان درد و ناراحتی بیمار می‌کاهد.
کاهش وزن
مفاصل لگن جزء آن دسته از مفاصل هستند که وزن بیشتری از بدن را تحمل می‌کنند. به همین خاطر اکثر بیماران مبتلا به آرتروز اضافه‌وزن هم دارند. اضافه‌وزن همراه با انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن یا بالا رفتن از پله‌ها می‌تواند مفاصل را در معرض تنش و فشار مضاعفی قرار دهد. در صورتی که درد استخوان لگن شما را به ستوه آورده است، پایین آوردن چند کیلو وزن بدن کمک شایانی به احساس آرامش و رفع ناراحتی خواهد کرد.
استفاده از ویلچر یا واکر
کمک گرفتن از تجهیزات پزشکی همچون ویلچر، والکر یا بریس به‌خصوص حین راه رفتن می‌تواند مفاصل لگن را از زیر فشار صد درصدی خارج کند. بیماران آرتروزی که دائم در معرض خطر زمین خوردن یا از دست دادن تعادل خود هستند و شدت درد و ناراحتی به حداکثر میزان رسیده باشد بهتر است از این وسایل کمکی به جهت رفاه حال خود استفاده کنند. حتی تجهیزات پزشکی و مختص بیماران آرتروزی به منظور کمک به راحت‌تر پوشیدن کفش‌ها یا دسترسی آسان به اشیاء که در ارتفاع قرار دارند در بازار فراهم هستند.
تزریق دارو
هر زمان که شدت درد ناشی از استخوان لگن غیرقابل تحمل باشد، احتمالاً پزشک برخی داروهای تزریقی مفصلی مانند کورتیکواستروئید یا اسید هیالورونیک (مکمل روانساز) را برای بیمار تجویز خواهند کرد. کورتیکواستروئیدها نقش التهاب‌زایی دارند و اسید هیالورونیک دارای ویژگی‌های نرم‌کنندگی و چرب‌کنندگی مایع مفصلی است.
یکی از گزینه‌های دیگر درمانی، تکنیک نوین احیاسازی سلول‌های بدن یا همان پی‌آرپی است. این تکنیک از پتانسیل التیام‌بخشی بدن بیمار بهره‌می‌برد و به این صورت است که از سلول‌های بدن بیمار برای احیاسازی و درمان مفاصل لگن استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، سلول‌های سالم از بدن بیمار جدا شده و سپس پردازش می‌شوند و سپس به ناحیه آسیب‌دیده تزریق می‌شوند.
اگر از درد مزمن استخوان لگن رنج می‌برید، ابتدا در مورد تمامی گزینه‌های درمان غیرجراحی با پزشک مشورت کنید و اگر درمان‌های غیرجراحی کارساز نبودند، به سراغ جراحی بروید.
چه ورزش‌هایی را می‌توان برای تسکین درد استخوان لگن و یا برای تقویت عضلات پا/لگن انجام داد؟
با افزایش سن اکثر افراد به دلیل ضعف و ناتوانی عضلات لگن تا حدودی دچار درد و نارحتی از این ناحیه خواهند شد. اما اگر قبل از کهنسالی به راهکارهای تقویت کردن این عضلات آگاهی داشته باشیم و در طول روز حرکات ورزشی و مختص توانبخشی ماهیچه‌های بدن را انجام دهیم، کمک زیادی به پیشگیری یا عدم بروز دردهای شدید آرتروز کرده‌ایم. بی‌توجهی به این نکات ممکن است آنقدر درد استخوان لگن را وخیم کند که مشکلاتی در راه رفتن و ساختار طبیعی اندام‌های بدن به وجود بیاورد. حتی دیده شده بیماران از شدت درد دیگر قادر به سرپا ایستادن و حفظ تعادل خود نیستند و در نتیجه بسیاری از فعالیت‌های روزمره آنها تحت تاثیر قرار می‌گیرد. واقعیت این است که بروز عارضه‌هایی مانند کمردرد، پلانتار فاشیاتیس (خار پاشنه)، شین اسپلینت، سندروم ایلیوتیبیال باند، زانودرد با آسیب‌دیدگی عضلات لگن در ارتباط هستند. ظاهر شدن این عارضه‌ها تا حد زیادی در اثر ضعف عضلات پایدارکننده و متعادل‌ساز لگن رخ می‌دهند.
در واقع به واسطه همین عضلات مستحکم و پایدار اندام تحتانی از جمله پا و لگن است که بدن قادر به تحمل وزن نسبتاً سنگین بالاتنه در پوزیشن‌های مختلف است و هر وقت این ماهیچه‌ها از استحکام و ثبات کافی برخوردار نباشند احتمال اینکه مفاصل کوچک و غضروف یا رباط‌ها در معرض آسیب‌دیدگی و عارضه‌های مربوطه قرار گیرند بیشتر است. در اختیار داشتن عضلات مستحکم لگن، کمر و نشیمنگاه با تعادل و پایداری بهتر اندام تحتانی، پیشگیری از زانودرد و تعادل بیشتر بدن حین انجام فعالیت‌های روزمره ارتباط مستقیم دارد.
کشش عضله لگن در حالت ایستاده
این تمرین بیشتر روی تقویت عضلات سرینی، حرکت دادن لگن خاصره در جهت صحیح و حمایت بیشتر از ماهیچه‌های بخش تحتانی کمر متمرکز است. اجرای این حرکت ورزشی طی ست‌های منظم کمک شایانی به استحکام و افزایش توان عضلات سرینی یا گلوتئال می‌کند و در نتیجه قدرت حفظ تعادل بدن افزایش خواهد یافت.
- در حالت ایستاده قرار بگیرید و شانه‌ها را عقب داده و کمر را کاملاً صاف نگه دارید.
- زانوها نیز باید کاملاً صاف و به هم قفل باشند.
- برای ثبات بیشتر بهتر است دو دست را مشت کرده، کنار ران خود قرار دهید. اکنون پای چپ را به سمت عقب حرکت داده طوری که تماس نوک انگشتان پا با زمین قطع نشود. در این نقطه پاها باید یک وضعیت مثلثی‌شکل داشته باشند.
- بدون اینکه خمیدگی در کمر ایجاد شود به آرامی ران راست را به سمت عقب حرکت دهید.
- کف پا را به نقطه اول بازگردانید و این تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید.
- همین تمرین را روی پای مخالف نیز اجرا کنید.
اگر اجرای این تمرین برایتان چندان دشوار نیست، می‌توانید یک وزنه سبک به قوزک‌پا ببندید یا از یک کش ورزشی استفاده کنید.
بالا آوردن پا در حالت دمر
حفظ تعادل ارتباط مستقیمی با استحکام و پایداری عضلات مرکزی بدن دارد، چون هرچه این ماهیچه‌ها در ایده‌آل‌ترین شرایط باشند به همان اندازه مشکلاتی مانند درد لگن، زانو، کمر و قوزک‌پا کاهش می‌یابد. اجرای این حرکت کششی لگن برای تقویت عضلات مرکزی بدن و تسکین درد ناشی از آن موثر است.
- به حالت دمر و طوری که صورت رو به سمت زمین باشد روی تشکی دراز بکشید.
- سپس شکم خود را به داخل فرو ببرید تا عضلات آن منقبض شوند.
- بدون اینکه شکم از روی زمین بلند شود، باسن را در حالت انقباض قرار داده و به آهستگی یکی از پاها را بالا بیاورید.
- به مدت 3 ثانیه پا را بالا نگه دارید و بعد به آرامی پایین بیاورید.
- این حرکت را 3 ست اجرا کنید.
- تمرین را روی پای دیگر هم اجرا کنید.
آن دسته از بیمارانی که عمل جراحی انجام داده‌اند این بهترین حرکت برای تقویت عضلات لگن آنها تلقی می‌گردد.
بالا آوردن لگن از پهلو
این تمرین نیز روی ایجاد استحکام و تعادل بیشتر عضلات لگن متمرکز است و کمک می‌کند ماهیچه‌های پهلویی کمر تقویت شوند. زیرا ماهیچه‌های پهلویی نقش بسزایی در حرکات ستون فقرات، استحکام و ایجاد تعادل در لگن خاصره و بخش تحتانی کمر دارند.
- از پهلو روی یک تشک دراز بکشید. در صورت نیاز می‌توانید از یک بالش یا حوله رول شده زیر پهلوی خود استفاده کنید.
- در صورت نیاز برای داشتن تعادل و ثبات حین اجرای تمرین ساعد خود را روی زمین قرار دهید.
- تا جایی که توان دارید پای چپ را به آرامی بالا بیاورید و بعد تا نقطه‌ای که با پای راست تماس پیدا کند پایین بیاورید. نکته مهم اجرای این تمرین داشتن تمرکز و آهسته اجرا کردن آن است؛ سعی کنید حین اجرای تمرین تا 5 بشمارید.
- این حرکت را 5 مرتبه تکرار کنید و بعد به سمت دیگر بغلتید و تمرین را روی پای دیگر اجرا کنید.
اجرای این تمرین مستلزم داشتن هماهنگی، تمرکز و قدرت است، پس لازم است حین اجرای تمرین عمل دم و بازدم را در نظر داشته باشید.
تقویت عضلات دورکننده پا در حالت ایستاده
این تمرین به منظور تقویت و ایجاد استحکام بیشتر در عضلات دورکننده لگن موقع پیاده‌روی یا دویدن به بیماران توصیه می‌شود. با اجرای این حرکت به خوبی می‌توان عضلات لگن سالمندان را به تحرک واداشت و عضلات میانی کمر را استحکام بخشید. این تمرین باعث می‌شود اشخاص حین پیاده‌روی از قوای جسمانی بالاتری برخوردار باشند.
- صاف بایستید و در صورت نیاز می‌توانید از یک صندلی یا دیوار به عنوان ستون کمک بگیرید.
- به آهستگی یکی از پاها را از زمین جدا کرده و از بدن دور کنید، مثل حالتی که قرار است از پهلو به چیزی لگد بزنید. یک حالت نیم‌دایره ایجاد کنید و بعد پا را به نقطه اول بازگردانید.
- قبل از اینکه پا را به نقطه اول بازگردانید 3 ثانیه در همان حالت بمانید.
- این حرکت را 5 مرتبه تکرار کنید.
- حالا تمرین را روی پای مخالف اجرا کنید.
به مانند تمامی تمرینات تعادلی همواره سعی کنید وضعیت صاف و بدون خمیدگی بدن را حفظ کنید. از خم شدن به یک سمت پرهیز کنید.
