کف پا به صورت روزمره با فشارهای زیادی مواجه می‌شود و باید وزن کل بدن را تحمل کند. احساس درد کف پا پس از روزهای پر فشار در بسیاری از موارد طبیعی است و با استراحت و استحمام پا به سرعت از بین می‌رود. با این حال، اگر علائم به طور منظم و بدون دلیل مشخصی تکرار شوند، ممکن است نشانه‌ی بیماری خاصی باشند که نیاز به درمان دارد.
در صورتی که درد کف پا به دلیل استرس بیش از حد ایجاد شود، ابتدا توصیه می‌شود استراحت کنید. در صورت مشکوک بودن به بیماری‌های التهابی مانند فاشیای پلانتار، معمولاً از داروهای ضد التهاب استفاده می‌شود. همچنین، ماساژ کف پا می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. فیزیوتراپی نیز می‌تواند فشارهای نادرست و احتمالی پا را خنثی کند. استفاده از کفی‌ها و کفش‌های خاص ارتوپدی نیز می‌تواند تاثیر قابل توجهی در کاهش علائم داشته باشد.
علت درد کف پا
چند دلیل برای درد کف پا وجود دارد. در اینجا دلایل رایج آن ذکر شده است:
پلانتار فاسیا
پلانتار فاسیا به عنوان یکی از شایع‌ترین علت‌های درد کف پا شناخته می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که رباط فاشیای کف پا که انگشتان پا را به پاشنه متصل می‌کند، ملتهب یا تحریک می‌شود. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است هنگام بیدار شدن و در اولین قدم‌هایی که برمی‌دارند، درد و ناراحتی در اطراف پاشنه خود را تجربه کنند. علائم پلانتار فاسیا ممکن است بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب قابل توجه باشد زیرا در زمان خواب، خون‌رسانی به قسمت پاشنه کاهش می‌یابد. برای درمان این بیماری، می‌توان از داروهای ضد التهاب برای کاهش تورم استفاده کرد و همچنین می‌توان با قرار دادن یک توپ تنیس در امتداد قوس یا پایین پا و یا با ماساژ دادن ناحیه کف پا، تسکین یافت.
آرتروز
آرتریت روماتوئید (RA) یک بیماری خود ایمنی است که باعث درد مفاصل و حتی تغییر شکل پاها می‌شود. با آرتریت روماتوئید، بدن در واقع با خود مبارزه و به مایع درون مخاط مفاصل حمله می‌کند. این امر منجر به التهاب دردناک مفاصل می‌شود.
اگر احساس می‌کنید که پاهایتان به طرز دردناکی سفت هستند و کف پاهای شما آنقدر دردناک است که نمی‌توانید هنگام بیدار شدن روی آن‌ها راه بروید، این نوع آرتروز می‌تواند علت درد کف پایتان باشد. آرتریت روماتوئید معمولاً مفاصل متاتارسوفالانژ (MTP) را تحت تأثیر قرار می‌دهد، که می‌تواند باعث تغییر در انگشتان پا شود. همچنین می‌تواند باعث درد در ناحیه پا شود و مفاصل استخوان پا و مچ پا را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
انواع دیگری از آرتروز وجود دارد که منجر به درد کف پا به ویژه در صبح می‌شوند. به عنوان مثال، استئوآرتریت شایع‌ترین نوع آرتروز است که به دلیل سایش و فرسودگی مفاصل و یا افزایش سن رخ می‌دهد.
اگرچه درمان آرتروز، به ویژه آرتریت روماتوئید تقریباً غیرممکن است، اما درمان‌هایی وجود دارند که می‌توانند علائم را محدود کرده و پیشرفت آن‌ها را تا حدی آهسته‌تر کنند. داروهای ضد التهاب، ارتزهای مناسب قوس پا، بریس و موارد دیگر اغلب برای کاهش شدت آرتروز استفاده می‌شوند.
صاف بودن کف پا
این حالت که هم به عنوان کف پای صاف و هم قوس افتاده‌ی پا شناخته شده است، هنگامی اتفاق می‌افتد که کف پا، قوس کم یا اصلا قوس نداشته باشد. این کمبود قوس باعث می‌شود که کف پای شما هنگام ایستادن زمین را لمس کند. در صورتی که در حالت طبیعی، هنگام ایستادن قسمت توپی و پاشنه پا زمین را لمس می‌کنند.
در حالی که کف پای صاف ممکن است خود باعث درد نشود اما می‌تواند منجر به تورم دردناک در قوس و پاشنه شود. این درد ناشی از عدم پشتیبانی از رباط‌ها و عضلات پا است که باعث کشیدگی می‌شود. اگر با درد کف پا روبرو هستید و کف پای شما صاف است، از یک متخصص پا بخواهید که بیماری شما را به طور دقیق تشخیص دهد. متخصصین پا، درمان، کشش و کفش مناسب را برای کاهش درد شما توصیه می‌کنند.
خار استخوان
خار استخوان هنگامی اتفاق می‌افتد که استخوان به طور غیرطبیعی رشد کند و باعث ساییده شدن بافت‌های دیگر ناحیه یا اعصاب و در نهایت منجر به درد کف پا شود. خار استخوان، اغلب در ناحیه پاشنه قرار دارد و می‌تواند درد شدیدی در کف پا ایجاد کند.
کفش‌های نامناسب
دلیل نهایی درد کف پا، پوشیدن کفش‌های نامناسب است. کفش‌های شما همیشه باید متناسب باشند و از قوس کف پا به خوبی پشتیبانی کنند، خصوصاً اگر مشکلی دارید که برای درمان و یا اصلاح آن به کفش مخصوصی نیاز است. در حقیقت، بسیاری از دردهای کف پا و اختلالات پا ارتباط مستقیمی با پوشیدن کفش نامناسب دارند.
علل دیگر درد کف پا
چندین مشکل می‌تواند باعث درد کف پا شود:
- تاندونیت آشیل: تاندون آشیل یک بافت فیبری است که عضله ساق پا را به استخوان پاشنه متصل می‌کند. این طولانی‌ترین و قوی‌ترین تاندون بدن است. دونده‌ها و بسکتبالیست‌ها بیشتر در معرض التهاب آشیل هستند. این آسیب بیش از حد، تاندون را ملتهب می‌کند. تاندونیت باعث درد، تورم و سفتی پشت پاشنه می‌شود.
- بورسیت: بورسیت وقتی ایجاد می‌شود که کیسه‌های پر از مایعات به نام بورس متورم شوند. این کیسه‌ها باعث حرکت راحت‌تر مفاصل می‌شوند و امکان حرکت مایعات را فراهم می‌کنند. ممکن است در پشت پاشنه پا احساس درد و یا کبودی داشته باشید. بورسیت به طور معمول بعد از اینکه مدت زمان زیادی را روی پاهای خود ایستاده‌اید، رخ می‌دهد.
- تغییر شکل هاگلند: التهاب و تحریک مزمن می‌توانند باعث برجستگی استخوان پشت پاشنه پا شوند. کفش‌های پاشنه دار، می‌توانند برجستگی و درد آن را بدتر کنند.
- بیماری سیور یا سِوِر (آپوفیزیت کالکانه): این بیماری، یکی از دلایل شایع درد پاشنه در کودکان فعال بین 8 تا 14 سال است. کودکانی که در فعالیت‌هایی شرکت می‌کنند که در آن نیاز به دویدن و پریدن زیاد است، مستعد این مشکل هستند. افزایش فعالیت ورزشی باعث تحریک صفحه رشد پشت پاشنه می‌شود.
- نورومای مورتون – این وضعیت عصبی در اثر ضخیم شدن بافت‌های احاطه کننده یکی از اعصاب تأمین کننده انگشتان پا ایجاد می‌شود که می‌تواند باعث درد شدید کف پا شود و در صورت عدم درمان صحیح ممکن است مزمن شود.
- اختلالات متابولیکی: از آنجا که اختلالات متابولیکی اغلب تأثیر قابل توجهی در تأمین اعصاب دارند، بیماری‌های مزمن متابولیکی مانند دیابت اغلب با اختلالات سیستم عصبی همراه هستند. این بیماری‌های سیستم عصبی محیطی، که همان بیماری‌های نوروپاتی یا پلی نوروپاتی هستند، می‌توانند باعث ایجاد اختلالات حسی شوند که به صورت درد در کف پا بیان می‌شوند.
- اختلالات گردش خون: گردش خون ضعیف، باعث تحریک کف پا و احساس درد می‌شود. در بیماری انسداد شریانی محیطی (PAD)، جریان خون به اندام‌ها معمولاً با سخت شدن رگ‌ها برای همیشه مختل می‌شود. این اختلالات گردش خون می‌توانند منجر به گزگز، درد و احساس کشیدگی دردناک یا حتی بی حسی کف پا شوند. اگر انسداد شریانی محیطی علت درد کف پا باشد، بیماران اغلب از سایر بیماری‌های سیستم قلبی عروقی (به عنوان مثال بیماری کرونر قلب) رنج می‌برند.
تشخیص
پزشکان باتجربه اغلب می‌توانند علت درد را از طریق توصیف علائم، لمس فیزیکی و اسکن پا تشخیص دهند. آسیب اعصاب را می‌توان با اندازه‌گیری میزان هدایت عصبی و جریان خون را با استفاده از اندازه‌گیری نبض و فشار خون بررسی کرد. برای تعیین التهاب احتمالی می‌توان از نتایج آزمایش خون نیز استفاده کرد. در ارتوپدی امروزه غالباً از پدوسکوپ برای کف پا استفاده می‌شود تا عدم انطباق احتمالی پا مشخص شود. از آنجا که کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها می‌توانند هدایت اعصاب را مختل کنند، بنابراین این احتمال نیز باید در زمینه تشخیص بررسی شود. در صورت لزوم، روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی رایانه‌ای (CT) برای اطمینان از تشخیص استفاده می‌شود.
چگونه درد کف پا کنترل یا درمان می‌شود؟
بیشتر مشکلاتی که باعث درد کف پا می‌شوند با گذشت زمان با درمان‌های غیر جراحی بهتر می‌شوند. درمان‌ها برای کاهش درد و التهاب، بهبود انعطاف پذیری پا و به حداقل رساندن استرس و فشار بر روی پاشنه پا می‌باشند. این روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:
- تزریق: تزریق استروئید می‌تواند درد و تورم را کاهش دهد. تزریق استروئید باید به ندرت برای مشکل تاندون انجام شود اما مطمئناً می‌تواند به فاشئیت کف پا و بورسیت کمک کند.
- کفی طبی یا ارتوتیک: کفی‌های آماده یا سفارشی (ارتز) می‌توانند از فشار پاشنه پا جلوگیری کنند. برخی افراد با پوشیدن آتل در شب، به خصوص اگر دچار درد صبحگاهی شوند، تسکین می‌یابند. کفش یا بوت‌های مخصوص راه رفتن، ممکن است برای علائم شدیدتر لازم باشد. همچنین ممکن است لازم باشد برای استفاده روزمره و ورزش کردن به کفش‌های مناسب‌تری روی بیاورید.
- تسکین دهنده درد: داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) همراه با کمپرس یخ، درد و تورم را تسکین می‌دهند.
- فیزیوتراپی: ماساژ، فیزیوتراپی و اولتراسوند درمانی می‌توانند چسبندگی بافت نرم را از بین ببرند. این روش‌های درمانی، درد و التهاب کف پا را کاهش می‌دهند.
- ورزش‌های کششی: فیزیوتراپیست می‌تواند به شما نشان دهد که چگونه تمرینات کششی پاشنه را برای تاندون‌ها و عضلات سفت انجام دهید.
- نوار درمانی: می‌توانید از نوار ورزشی یا پزشکی برای حمایت از قوس پا یا پاشنه استفاده کنید.
به ندرت نیاز به جراحی برای درمان بیشتر دلایل درد در پاشنه پا است.
چگونه می‌توان از درد کف پا جلوگیری کرد؟
استرس و فشار زیاد بر پاها از دلایل اصلی درد کف پا هستند، بنابراین استفاده از کفش مناسب می‌تواند به کاهش علائم کمک کند یا از بروز آن‌ها جلوگیری کند. اهمیت دارد که کفش‌ها و جوراب‌ها خیلی تنگ نباشند و از عبوردادن مکرر پاها روی یکدیگر خودداری شود، زیرا این امر می‌تواند باعث اختلالات گردش خون شود. همچنین، استفاده از داروهای گیاهی مانند عصاره شاه بلوط اسب می‌تواند به افزایش گردش خون کمک کند. تمرینات چنگ زدن به حوله یا پارچه با انگشتان پا و غلتاندن کف پا روی یک توپ نیز می‌تواند مفید باشد. همچنین، تمرینات منظمی که عضلات پا را ورزش می‌دهند نیز توصیه می‌شوند. کاهش وزن هم می‌تواند باعث کاهش استرس در کف پا شود.
