سندروم پیریفورمیس یک نوع اختلال عصبی عضلانی است که در شرایطی به وجود می‌آید که عضله پیریفورمیس فشاری به عصب سیاتیک وارد می‌کند. عضله پیریفورمیس، یک ماهیچه صاف و طناب مانند است که در نزدیکی بالای مفصل ران و درون باسن قرار دارد. این عضله نقش مهمی در حرکت بخش پایینی بدن ایفا می‌کند؛ زیرا مفصل ران را استحکام بخشیده و چرخش به سمت خارج از بدن را برعهده دارد. همچنین، این ماهیچه ما را قادر به راه رفتن، منتقل کردن وزن از یک پا به پای دیگر و حفظ تعادل می‌کند. این ماهیچه همچنین در ورزش‌هایی که حاوی بلند کردن و چرخاندن ران‌ها هستند و تقریباً در تمام حرکات لگن و پاها استفاده می‌شود.
عصب سیاتیک یک عصب ضخیم و دراز در داخل بدن است که از راستای عضله پیریفورمیس عبور کرده و به سمت بخش پایینی پشت پا می‌رود و به تدریج در پاها به شاخه‌های کوچکتر عصبی تقسیم می‌شود. فشرده شدن عصب ممکن است ناشی از اسپاسم عضله پیریفورمیس باشد.
فیزیوتراپی برای درمان سندروم پیریفورمیس بسیار حائز اهمیت است. در این وضعیت، فیزیوتراپیست بر روی کشش عضله تمرکز می‌کند.
دلایل سندروم پیریفورمیس چیست؟
ماهیچه پیریفورمیس به طور مداوم مشغول فعالیت است. ما از این ماهیچه برای راه رفتن و چرخاندن بخش پایینی بدن خود استفاده می‌کنیم. ما همچنین برای جابجایی وزن خود از یک طرف به طرف دیگر پاها، از این عضله استفاده می‌کنیم. این ماهیچه می‌تواند بر اثر عدم فعالیت دراز مدت یا ورزش کردن بیش از حد، آسیب ببیند یا دچار التهاب شود.
برخی از رایج‌ترین دلایل سندروم پیریفورمیس عبارتند از:
- استفاده بیش از حد بر اثر ورزش بیش از حد
- دویدن و سایر فعالیت‌های تکراری که شامل حرکت پاها است
- نشستن و دراز کشیدن برای مدت طولانی
- بلند کردن اجسام سنگین
- بیش از حد بالا رفتن از پله‌ها
این ماهیچه همچنین می‌تواند بر اثر سوانح آسیب ببیند و باعث وارد شدن فشار به عصب سیاتیک شود. شایع‌ترین صدمات عضله پیریفورمیس عبارتند از:
- چرخش ناگهانی لگن
- افتادن بد
- وارد شدن ضربه شدید در حین ورزش‌ها
- تصادف با وسیله نقلیه موتوری
- زخم عمیقی که می‌تواند به عضله برسد
علائم شایع سندروم پیریفورمیس کدامند؟
هنگامی که سندروم پیریفورمیس اتفاق می‌افتد، باید مراقب چه چیزهایی باشید؟ چگونه می‌توانید متوجه شوید که دچار سندروم پیریفورمیس شده‌اید؟
تشخیص این وضعیت معمولا توسط فیزیوتراپیست یا پزشک متخصص صورت می‌گیرد و اغلب مستلزم تعیین این است که آیا شما دچار سندروم پیریفورمیس هستید یا خیر. شما می‌توانید برای تشخیص اینکه به مراجعه به پزشک احتیاج دارید یا خیر، علائم زیر را در خود بررسی کنید:
- درد، بی‌حسی یا گزگز ناحیه باسن
- درد، بی‌حسی، یا سوزن سوزن شدن پاها
- درد خفیف اما عمیق در ناحیه باسن
- درد در باسن پس از نشستن دراز مدت
- درد در ناحیه باسن هنگام بالا رفتن از پله‌ها
- درد در هنگام وارد شدن فشار به ناحیه باسن
- کاهش دامنه حرکتی در لگن
- دشواری در خارج شدن از رختخواب
اگر شما یکی از این علائم را تجربه می‌کنید، احتمال اینکه دچار سندروم پیریفورمیس شده باشید، وجود دارد. با این حال اگر صرفاً علائم مربوط به بی‌حسی، گزگز کردن یا درد در راستای پاها را تجربه می‌کنید، ممکن است به معنای داشتن سیاتیک، التهاب عصب سیاتیک، به دلیل مشکل دیگری نیز باشد. بهترین راه‌حل این است که با یک متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپیست در این باره مشورت کنید.
تشخیص
برای تشخیص سندروم پیریفورمیس، پزشک ابتدا بدن شما را معاینه می‌کند و سابقه پزشکی و علائم شما را بررسی می‌کند تا علت احتمالی درد را تشخیص دهد. بیماران باید علائم خود را با جزئیات کامل برای پزشک شرح دهند. اگر اخیراً از یک ارتفاع سقوط کرده‌اید یا زمین خورده‌اید یا در حین ورزش کردن دچار کشش عضله شده‌اید، باید این اطلاعات را با پزشک خود در میان بگذارید.
پزشک ممکن است از شما بخواهد دامنه مختلفی از حرکات را انجام دهید تا متوجه شود کدام موقعیت باعث ایجاد درد برای شما می‌شود. همچنین برای رد احتمال وجود دلایل دیگر برای درد، ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری نیز استفاده شود. اسکن ام‌آرآی یا سی تی اسکن می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد آیا ممکن است آرتروز یا مشکلات دیسک موجب درد شما شده باشد.
اگر پس از انجام آزمون‌های مختلف، علت علائم شما به سندروم پیریفورمیس بازمی‌گردد، ممکن است پزشک از سونوگرافی ماهیچه استفاده کند تا به تشخیص کامل مشکل کمک کند.
درمان سندروم پیریفورمیس
موارد زیر از درمان‌های اصلی سندروم پیریفورمیس می‌باشند:
یخ درمانی و حرارت درمانی
انتخاب میان یخ یا حرارت به آنچه که شما ترجیح می‌دهید، بستگی دارد. یخ می‌تواند به کاهش درد کمک کند. هنگامی که از یخ روی ناحیه دردناک استفاده می‌کنید، اطمینان حاصل نمایید که پارچه‌ای را بین پوست و کیسه یخ قرار داده باشید. یخ را به مدت ۲۰ دقیقه و با فواصل زمانی ۴۵ دقیقه روی پوست قرار دهید.
از سوی دیگر استفاده از گرما می‌تواند به شل شدن عضلات منقبض شده کمک کند. به همین شکل اطمینان حاصل کنید که هنگام استفاده از کمپرس گرم، یک پارچه یا حوله بین پوست و بسته‌های حرارتی قرار داده‌اید. کمپرس گرم را نیز به مدت ۲۰ دقیقه و با فواصل زمانی ۴۵ دقیقه روی سطح پوست قرار دهید. این دو روش درمانی می‌توانند به شما کمک کنند تا درد را مدیریت کنید. همچنین ممکن است جابجایی بین گرما و یخ، برای شما مفید باشد.
داروها
بیشتر اوقات ماهیچه پیریفورمیس یا بافت‌های اطراف آن و همچنین عصب سیاتیک، دچار التهاب شده‌اند. در صورت لزوم می‌توانید از داروهای بدون نسخه NSAID، مانند ایبوپروفن استفاده کنید. این داروها می‌توانند التهاب شما را کاهش داده و درد و علائم همراه با آن را کمتر کنند.
اغلب اوقات، هنگامی که درمان نتیجه‌ای ندارد، تزریق دارو به بیمار توصیه می‌شود. انجام تزریق کورتیکواستروئید رایج بوده و اسپاسم عضلانی و درد را کاهش می‌دهد.
الکتروتراپی
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست یا TENS، یک روش درمانی است که به کمک آن می‌توان از ارسال سیگنال‌های درد جلوگیری کرد. این روش با جایگزین کردن سیگنال‌های درد با یک احساس گزگز خفیف، جلوگیری از ارسال سیگنال‌های درد را انجام می‌دهد. برای این منظور، پدهای الکترود کوچکی که به سیم‌های دستگاه وصل هستند، به پوست بیمار متصل می‌شوند. سیم‌ها به یک دستگاه کوچک متصل هستند که از طریق آن جریان الکتریسیته به پدها منتقل می‌شود.
استفاده از TENS می‌تواند به کاهش اسپاسم عضلانی نیز کمک کند. این روش درمانی را می‌توان به صورت آنلاین خریداری کرده و یا به عنوان بخشی از برنامه فیزیوتراپی یا ورزش درمانی خود استفاده کرد. با این حال، برای استفاده از این روش درمانی، بهتر است با یک پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید تا بتوانید بهترین روش استفاده را برای درمان درد و اسپاسم عضلانی خود انتخاب کنید.
فیزیوتراپی یا طب فیزیکی
یکی از موثرترین درمان‌ها برای سندروم پیریفورمیس، کشش هدفمند و شل کردن عضلات است. فیزیوتراپیست شما، راهنمای فوق‌العاده‌ای برای این نوع از درمان است. آن‌ها می‌توانند با یک برنامه تمرینی کم اثر که شامل کشش‌هایی است که باعث تقویت بافت عضلانی و رباط‌ها می‌شود به شما کمک کنند. این برنامه درمانی می‌تواند به بهبود دامنه حرکتی و کاهش درد عصب سیاتیک کمک کند.
همچنین می‌توانند برای افزایش جریان مواد مغذی خون در ناحیه تحت درمان، از ماساژ برای کمک به بهبودی و توانبخشی استفاده کنند و از این طریق تنش را نیز کاهش دهند. همچنین ممکن است فیزیوتراپیست برای اصلاح ناهماهنگی بین دیسک‌های بین مهره‌ای، دستکاری ستون فقرات را توصیه کند که برای حفظ عملکرد سیستم عصبی مرکزی ضرورت دارد. نتیجه هر برنامه‌ای یک رویکرد کاملاً مناسب برای اصلاح مجدد عضله پیریفورمیس شما خواهد بود.
برخی از کشش‌های مناسب برای سندروم پیریفورمیس در این بخش به شما توصیه شده است:
کشش با باند مقاومت
بایستید و یک سر باند را مطابق تصویر به دور مچ پای خود گره بزنید و سر دیگر آن را به یک چیز ثابت، نزدیک به زمین وصل کنید. پا را به سمت بغل و دور از بدن حرکت دهید و زانو را صاف نگه دارید. پا را تا آنجا که راحت هستید، بکشید و سپس به آرامی پا را به مرکز بدن بازگردانید. ۱۵ بار به تدریج این حرکت را تکرار کنید و در دو مجموعه ۲۰ تایی آن را تکرار کنید.
حرکت صدف از پهلو
روی یک طرف بدن خود دراز بکشید. زانوها را خم کرده و به سمت جلو قرار دهید تا پاها در راستای ستون فقرات قرار بگیرند. اطمینان حاصل کنید که ران‌های شما مستقیماً روی یکدیگر قرار دارند و کمرتان صاف است. با نگه داشتن مچ پاها در کنار هم، زانوی بالا را از روی زانوی پایین، بلند کنید.
به خاطر داشته باشید، کمر خود را حرکت ندهید و لگن خود را کج نکنید. تمام این حرکت باید از ناحیه لگن انجام شود. سپس به آرامی به موقعیت اولیه خود بازگردید. در ابتدا این حرکت را ۱۵ بار تکرار کنید و به تدریج آن را در دو مجموعه ۲۰ تایی انجام دهید.
حرکت کشش مفصل ران
در موقعیت چهار دست و پا قرار بگیرید. وزن خود را روی یکی از زانوها قرار دهید و تعادل را برقرار کنید. یکی از زانوها را خمیده نگه دارید، زانوی دیگر را از زمین بلند کنید و به عقب بکشید تا کف پا به سمت سقف حرکت کند. پا را به آرامی پایین بیاورید، تقریباً به حالت اولیه خود برگردید و مجددا حرکت را تکرار کنید. در ابتدا ۱۵ بار این حرکت را تکرار کنید و به تدریج این کار را در دو مجموعه ۲۰ تایی انجام دهید.
کشش خارجی ران
برای کشش عضلاتی که باسن را به سمت خارج می‌چرخانند، به پشت دراز بکشید و یک زانوی خود را خم کنید و به سمت شکم بکشید. سپس همانطور که در تصویر نشان داده شده است با استفاده از دست مخالف، زانوی خم شده را به سمت دیگر بکشید. حالا باید کششی را در لگن و باسن خود احساس کنید. کشش را به مدت ۲۰ تا ۳۰ ثانیه حفظ کنید. این کشش را هربار سه تا پنج بار و ۳ بار در روز انجام دهید.
کشش عضله adductor کوتاه
روی زمین بنشینید و کف پاها را در کنار یکدیگر قرار دهید. با استفاده از آرنج خود فشار ملایمی به سمت پایین به زانوها وارد کنید تا کشش افزایش یابد. باید کشش را در قسمت داخلی ران احساس کنید. این وضعیت را به مدت ۳۰ ثانیه حفظ کنید. حرکت را سه بار در روز و هربار ۳ تا ۵ بار انجام دهید.
عمل جراحی
ممکن است در موارد بسیار نادر برای سندرم پیریفورمیس، عمل جراحی انجام شود. جراحی تنها در صورت وجود آسیب دیدگی شدیدی که به خودی خود ترمیم نشود، انجام می‌شود. همچنین ممکن است در صورت وجود هرگونه ناهنجاری که احتمالا باعث ایجاد مشکل می‌شود، مانند شکاف عضله پیریفورمیس، عمل جراحی انجام شود.
