علت کمردرد بارداری و راهکارهایی برای تسکین آن

کمردرد در دوران بارداری کاملاً شایع است. مادران باردار ممکن است یک درد موضعی را در کمر تجربه کنند که تا باسن و پاها کشیده می‌شود. این درد ممکن است شبیه به درد سیاتیک  باشد – دردی که در امتداد عصب سیاتیک، از کمر تا لگن و تا پایین پا کشیده می‌شود. درد عصب سیاتیک معمولاً فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند.

کمر درد در دوران بارداری می‌تواند ثابت باشد و یا با فعالیت بدتر شود. این درد ممکن است در خواب مادر اختلال ایجاد کند و کیفیت زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد. در بیشتر افراد، این علائم پس از تولد فرزندشان برطرف می‌شود. متأسفانه، برخی ممکن است دچار درد مزمنی شوند که حتی پس از زایمان نیز باقی می‌ماند.

این درد معمولاً از سه ماهه دوم بارداری شروع می‌شود، البته ممکن است زودتر از این زمان نیز احساس شود. برای دانستن اطلاعات بیشتر درباره کمردرد در دوران بارداری، از جمله علائم و نشانه‌ها، علل و درمان آن، ادامه مطلب را مطالعه فرمایید.

دفعات و زمان بروز علائم

تحقیقات نشان می‌دهد که حدود 50٪ از زنان باردار در طول دوران بارداری یا پس از زایمان با کمردرد مواجه می‌شوند. این نوع کمردرد می‌تواند از نوع خفیف و موقت باشد یا با فعالیت‌های خاصی مرتبط باشد. برای بعضی افراد، این کمردرد ممکن است به صورت مزمن باشد که به معنای ادامه داشتن درد برای مدت طولانی‌تر از سه ماه است.

یک سوم زنان باردار از کمردرد شدیدی رنج می‌برند که کیفیت زندگی آن‌ها را کاهش می‌دهد، در حالی که 10٪ از آن‌ها گزارش داده‌اند که کمردرد بر روی زندگی روزمره و توانایی انجام کارهای روزمره‌شان تأثیر می‌گذارد. برای بیشتر افراد، کمردرد از ماه پنجم تا هفتم بارداری شروع می‌شود، اما برای برخی از زنان، این مشکل ممکن است زودتر از این زمان شروع شود.

علل

کمردرد معمولاً در مفصل ساکروایلیاک رخ می‌دهد، نقطه‌ای که لگن با ستون فقرات می‌رسد. برخی از دلایل این کمر درد شامل موارد زیر است:

افزایش وزن

افزایش وزن در دوران بارداری امری طبیعی و برای رشد کودک ضروری است. افزایش وزن در این دوران معمولاً بین 11 تا 15 کیلو است و ستون فقرات باید از این وزن بدن پشتیبانی کند. این بار اضافه، باعث درد در کمر می‌شود. علاوه بر این، وزن کودک و رحم نیز در حال رشد هستند و این امر به فشار وارد شده بر رگ‌های خونی و اعصاب واقع در کمر و ناحیه لگن می‌افزاید.

تغییرات پاسچر (وضعیت قرارگیری بدن)

افزایش وزن در دوران بارداری مرکز ثقل بدن مادر را جابجا می‌کند و مادر باردار ممکن است بیشتر تمایل داشته باشد که به جلو خم شود. این تغییر به تدریج باعث تغییر پاسچر یا وضعیت قرارگیری بدن می‌شود. این تغییر در وضعیت بدن باعث درد کمر می‌شود.

تغییرات هورمونی

در دوران بارداری، هورمون‌هایی مانند ریلکسین (relaxin) و استروژن (estrogen) می‌توانند بر روی بدن شما تأثیر بگذارند. ریلکسین، یک هورمون مربوط به بارداری است که رباط‌های ناحیه لگن را برای شل شدن تحریک کرده و مفاصل نیز شل می‌شوند؛ به عبارت دیگر، این هورمون باعث ایجاد شلی مفاصل می‌شود. رباط‌هایی که از ستون فقرات پشتیبانی می‌کنند نیز شل یا سست می‌شوند. شل شدن این رباط‌ها منجر به بی‌ثباتی و درد می‌گردد. تغییرات هورمونی همراه با افزایش وزن و تغییر در مرکز ثقل در دوره بارداری، باعث کاهش پشتیبانی از مفاصل و در نتیجه منجر به کمردرد می‌شود.

جدا شدن (جدایش) عضله

جدا شدن و از هم فاصله گرفتن عضلات rectus abdominis (عضلات راست شکمی)، باعث کمردرد می‌شود. عضلات راست شکمی در قسمت جلویی بدن در داخل ناحیه شکم قرار دارند. با پیشرفت دوره‌ی بارداری، رحم رشد کرده و بزرگ‌تر می‌شود. این انبساط می‌تواند باعث شود که دو نوار موازی عضلات راست شکمی در امتداد درز مرکزی از هم جدا شوند که این امر منجر به کمردرد می‌شود.

استرس

احساسات شما در دوران بارداری نقشی حیاتی دارند. معمولاً در هر شرایطی، هر نوع مشکل عاطفی یا استرسی می‌تواند تأثیر مستقیم بر سلامتی شما داشته باشد. این امر در بارداری نیز صادق است. ممکن است حتی متوجه شوید که با افزایش استرس، شدت کمردرد نیز افزایش می‌یابد. استرس عاطفی می‌تواند باعث ایجاد تنش عضلانی در ناحیه کمر و افزایش گرفتگی و درد عضلانی شود. این تنش می‌تواند باعث کمردرد یا اسپاسم عضلات کمر شود.

خستگی

فعالیت‌های روزمره که شامل دویدن زیاد و فعالیت‌های بدنی شدید است که شما را خسته می‌کند، می‌تواند به خستگی بدن در دوران بارداری می‌افزاید. علاوه بر این، تغییر در مرکز ثقل بدن باعث ایجاد خستگی عضلانی می‌شود که این خود باعث می‌شود که پاسچر یا وضعیت قرارگیری بدن شما به شدت تغییر کند. پاسچرهای ضعیف و نادرست بدن، کمردرد را بدتر می‌کنند.

عدم تعادل عضلانی

در دوران بارداری، تغییر در مرکز ثقل بدن به دلیل افزایش وزن باعث عدم تعادل عضلانی می‌شود زیرا بدن مجبور است وزن اضافی را تحمل کند. این وزن اضافی به معنای کار بیشتر برای عضلات شما است. همچنین باعث افزایش استرس در مفاصل می‌شود. این عدم تعادل عضلانی باعث ایجاد فشار در اندام‌هایی که وظیفه‌ی تحمل بدن را دارند می‌شود. اگر از قبل دچار ضعف یا مشکلی در انعطاف عضلانی دارید، این عدم تعادل عضلانی باعث بدتر شدن و بروز کمردرد می‌شود.

علائم

در هر زمان از بارداری ممکن است کمردرد را تجربه کنید. علائم آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد مبهم یا تیرکشنده یا احساس سوزشی در کمر.
• درد در یک طرف کمر.
• افتادگی پا: این شامل ناتوانی در بلند کردن قسمت جلوی پا (پنجه پا) هنگام راه رفتن است.
• دردی شبیه به درد سیاتیک که تا باسن و پایین پا کشیده می‌شود: این علائم در صورت وجود اختلال در عصب پایینی کمر به علت مشکلات متعددی از جمله فتق دیسک کمر، کشیدگی عضلانی یا اسپاسم عضلات بیشتر مشاهده می‌شود.
• کمردرد در هنگام دراز کشیدن و خوابیدن: کمردردی که در شب بدتر می‌شود، به خاطر فشار آوردن رحم بر بزرگ سیاهرگ – یکی از رگ‌های خونی اصلی – و گرفتگی رگ‌های خونی در لگن و کمر است.

درمان

درمان کمردرد در دوران بارداری بستگی به مرحله بارداری، علت بروز کمردرد، عوامل تشدید کننده، بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون بالا و شدت علائم همراه با تأثیر آن‌ها در کیفیت زندگی دارد.

در تعیین گزینه‌های درمانی برای کمر درد در دوران بارداری، پزشک می‌تواند وضعیت، دامنه حرکتی، الگوی راه رفتن، درد مفصل، رفلکس‌های تاندون و درجه انحنای وجود در پایین ستون فقرات مادر باردار را ارزیابی کند.

اهداف درمانی برای این مسئله، شامل حفظ سطح عملکرد و کاهش ناراحتی در دوران بارداری خواهد بود. درمان اغلب شامل فیزیوتراپی و ورزش، سرما و گرما درمانی، اصلاح پاسچر و وضعیت قرارگیری بدن، ایجاد تنظیماتی برای راحت‌تر شدن خواب، حرکات کششی منظم، درمان‌های کایروپراکتیک (درمان دستی)، طب سوزنی و کاهش استرس با مدیتیشن می‌باشد.

سرما و گرما درمانی

استفاده از گرما و سرما بر روی کمر ممکن است به کاهش درد و گرفتگی عضلات کمر کمک کند. از کمپرس سرد (مانند کیسه‌یخ یا بسته سرد) در محل دردناک به مدت 20 دقیقه و چند بار در روز استفاده کنید.

می‌توانید یک بار از کیسه‌ی گرم و یک‌بار از کیسه سرد به صورت متناوب استفاده کنید. می‌توانید از یک پد گرم کننده یا کیسه آب گرم در ناحیه دردناک استفاده کنید. همیشه در مورد استفاده از این درمان‌های خانگی، با پزشک خود مشورت کنید؛ وی به شما خواهد گفت که آیا استفاده از گرما و سرما درمانی در دوران بارداری برای شما بی‌خطر است یا نه.

بهبود وضعیت قرارگیری بدن

برای کاهش فشار در ستون فقرات، از خم شدن خودداری کنید و در هنگام راه رفتن، نشستن و خوابیدن، بدن خود را در حالت و وضعیت مناسبی قرار دهید. استفاده از کمربند حاملگی ممکن است به بهبود وضعیت قرارگیری بدن در دوران بارداری کمک کند.

تنظیماتی برای خواب

بهترین حالت برای خوابیدن در دوران بارداری، خوابیدن به سمت چپ است زیرا بهترین حالت گردش خون را برای مادر و جنین در حال رشد فراهم می‌کند. خوابیدن به پشت می‌تواند باعث ایجاد انواع مشکلات از جمله کمر درد شود.

خوابیدن با یک یا هر دو زانوی خم شده و استفاده از بالش‌های حاملگی بین زانوها، کمر و زیر شکم در حال رشدتان نیز مفید است.

فیزیوتراپی و ورزش

پزشک، فیزیوتراپیست یا یک متخصص طب فیزیکی می‌تواند تمریناتی را برای تقویت کمر و کاهش کمر دردتان توصیه کند. ورزش منظم می‌تواند عضلات کمر و انعطاف پذیری آن‌ها را تقویت کرده و فشار و استرس روی ستون فقرات را کاهش دهد.

ورزش‌های بی‌خطر در دوران بارداری شامل پیاده‌روی، شنا، دوچرخه‌سواری و ورزش‌های هوازی کم برخورد (به طور مثال دستگاه الیپتیکال یا دوچرخه ثابت) هستند.

کایروپراکتیک

کایروپراکتیک (نوعی درمان دستی)، اگر به درستی انجام شود، می‌تواند در حین بارداری بی‌خطر باشد. باید با متخصص زنام و زایمان خود صحبت کنید تا ببینید که آیا مراجعه به متخصصان کایروپراکتیک برای شما بی‌خطر است یا خیر.

طب سوزنی

مطالعات نشان داده‌اند که طب سوزنی می‌تواند در تسکین کمردرد در دوران بارداری مؤثر باشد. طب سوزنی نوعی درمان چینی است که در آن از سوزن‌های نازکی استفاده می‌شود که در نقاط خاصی از بدن در پوست آن ناحیه فرو برده می‌شود. قبل از انجام طب سوزنی در دوران بارداری حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاهش استرس

مدیتیشن یک روش برای کاهش استرس است که می‌تواند در هر زمان و هر مکان مورد استفاده قرار گیرد. روش‌های مختلفی برای تمرین مدیتیشن وجود دارد. یکی از ساده‌ترین روش‌های مدیتیشن، نشستن یا دراز کشیدن در مکانی ساکت و تمرکز بر تنفس است. این امر می‌تواند به شما کمک کند تا در سکوت برای خودتان مدیتیشن انجام دهید یا از یک برنامه صوتی استفاده کنید.

تحقیقات نشان داده است که مدیتیشن می‌تواند پاسخ آرامش بیولوژیکی در بدن را تحریک کند و مغز را به سمت ترشح هورمون‌های استرس کاهش می‌دهد که به نوبه خود منجر به کاهش تنش و درد عضلانی می‌شود.

انتخاب داروهای ایمن برای تسکین درد

تمام داروها باید در دوران بارداری با احتیاط استفاده شود تا خطر جنین در حال رشد را تهدید نکند. خوشبختانه داروهایی وجود دارد که استفاده از آن‌ها در دوران بارداری بی‌خطر است.

برای کمردرد در بارداری، استامینوفن دارویی ایمن محسوب می‌شود و اغلب به عنوان داروی خط اول برای درمان انواع درد در دوران بارداری تجویز می‌شود.

همیشه باید قبل از شروع مصرف هر دارویی، از جمله مکمل‌ها، ویتامین‌ها و داروهای بدون نسخه (OTC)، در دوران بارداری، باید با پزشک خود مشورت کنید.

چه موقع باید با پزشک خود تماس بگیرید

اگرچه برخی از موارد کمردرد و ناراحتی در دوران بارداری طبیعی است، اما مواردی وجود دارد که باید در مورد آن‌ها به متخصص زنان و زایمان یا یک متخصص دیگر مراجعه کنید.

در صورت داشتن علائم زیر در کمر خود، با پزشک تماس بگیرید:

• هرگونه درد شدید در کمر
• کمردردی که بیش از دو هفته طول کشیده است
• کمردرد همراه با گرفتگی شکم که به تدریج بدتر می‌شود
• درد یا سایر مشکلات ادراری
• بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن در پاها
• خونریزی واژن
• هرگونه ترشح غیرطبیعی از واژن
• تب و لرز

این علائم نگران کننده هستند و نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد. کمر درد در بارداری ممکن است نشانه زایمان زودرس یا عفونت ادراری باشد. اگر کمر درد همراه با خونریزی واژن، تب یا سوزش همراه با ادرار باشد، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید و یا نزد او مراجعه کنید.